Page 191 - Hỏi Đáp Về Quyền Con Người
P. 191
Một trong các chủ trương của Phong trào Duy Tân
(khởi xướng từ khoảng năm 1903, với các lãnh tụ chính
yếu Phan Chu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng, Trần Quý Cáp)
là vận động nâng cao dân trí, chấn hưng dân khí, phát
triển dân sinh, vận động dân quyền. Trong sách “Tự phán”,
Phan Bội Châu cho biết sau khi từ Nhật Bản trở về năm
1906, Phan Chu Trinh khẳng định lập trường: “Chỉ nên
đề xướng dân quyền, dân đã biết có quyền thì việc khác
có thể tính lần đưỢc.” Có thể khẳng định Phan Chu Trinh
là nhà hoạt động chính trị đầu tiên đề xướng dân quyển ở
Việt Nam. Sau khi sang Pháp năm 1911, nhò sự can thiệp
của Hội nhân quyền (trụ sở tại Pháp), ông cũng là người
đầu tiên báo động tình trạng thiếu dân quyền ở Việt Nam
và lên án chế độ phong kiến, thực dân trong nưóc bằng các
bài diễn thuyết và các bài viết như thư gửi Hội nhân quyển
về cuộc dân biến ở Trung kỳ (1911), Đông Dương chính trị
luận (1913), thư Thất điều kể tội vua Khải Định (1922),
Bản kiến nghị gửi Tổng thống Pháp về hiện trạng Dông
Dương (1925)... Cuối năm 1925, Phan Chu Trinh về nưốc,
ông có hai bài diễn thuyết tại Sài Gòn, trong đó bài Quân
trị chủ nghĩa và dân trị chủ nghĩa, hướng đến một xã hội
dân chủ và pháp trị.
Phan Bội Châu, mặc dù lựa chọn con đường cách mạng
khác, nhưng cũng dùng thơ văn và các bài diễn thuyết kêu
gọi người dân có ý thức về các quyền tự do. Chẳng hạn,
trong loạt bài Nam quốc dân tu tri (Quốc dân nam giới cần
biết, đưỢc đăng dần trên báo Tiếng Dân từ tháng 8-1926),
tác giả kêu gọi công dân có ý thức về quyển lợi, nghĩa vụ
191
