Page 250 - Dinh Dưỡng Cận Đại

Sự giảm thể tích huyết tương khi hạ cánh có thể góp phần vào "sự không dung
nạp thế đứng" (orthostatic intolerance) ^5) và phi công đưỢc khuyến cáo sử dụng 1
viên muối (tương đương vối 1 lít muối đẳng chương) ngay trước khi hạ cánh, có thể
thay khoảng 1/2 thể tích huyết tương bị giảm và cải thiện "thế không dung nạp
đứng" sau khi bay (improve postílight orthostatic intolerance) (6).
LưỢng dich thể uống vào bao gồm thành phần nước trong thực phẩm, nưốc giải
khát thay đổi từ 1000-2000mg/ngày, nhưng không nên ít hơn 2000ml trong thời gian
bay để làm giảm cơn khát. Thải nước tiểu khoảng 2800ml và không ít hơn 500ml.

3. Xương và ổn định chuyên hóa calcì

Trong quá trình bay cao và trong vũ trụ, sự chuyển hóa calci trong xương luôn
bị tác động bởi ánh sáng tử ngoại (UV light) và sự chấn động (stress). Sự chuyển
trạng thái không trọng lượng và hầu hết các phi công đều giảm thành phần khoáng
trong xương, đặc biệt là xương gót (calcaneus). Theo dõi cả hai đối tượng phi công
bay thử nghiệm trên cao và dài ngày trong vũ trụ của Nga và Mỹ đểu nhận thấy sự
giảm khối lượng xương phụ thuộc vào thời gian bay và thành phần mật độ xương
của từng phi công. Có phi công sau khi hạ cánh 95 ngày mật độ xương chưa tái tạo
hồi phục được so vối trưóc khi bay (7). Thời gian nằm nghỉ, tĩnh (bed rest tiêu hao ít
năng lượng) đã gây tổn thất xương, làm thay đổi trạng thái sinh hóa học, tuyến nội
tiết và sự tiêu xương. Sự hồi phục khối lượng xương sau thời gian nghỉ tĩnh rất
chậm và thay đổi. Nồng độ calci trong huyết thanh có thể không thay đổi hoặc tăng
nhẹ dưới 10% trong thòi gian bay nhưng cả khi bay dài hoặc ngắn ngày đều nhận
thấy tăng calci niệu và có nguy cơ hình thành sỏi thận. Kiểm tra tất cả chín người
trong đội bay Skylab của Hoa Kỳ đểu nhận thây tăng calci niệu so vối trước khi bay
và giảm mật độ xương gót có ý nghĩa. Khảo sát các yếu tô' tác động tới giảm mật độ
xương nhận thấy nồng độ nội tiết tố tuyến giáp (PTH parathyroid hormone) giảm
trong quá trình bay đã tác động giảm calcitriol trong huyết thanh và để bù vào sự
thiếu ánh sáng tử ngoại, NASA đã khuyến cáo liều vitamin D hàng ngày là 10 mcg
(Bảng 1). Theo dõi quá trình chuyển hóa tiêu xương và tái tạo xương của các phi
công vũ trụ trên trạm Hoà Bình năm 1977 trong 115 ngày (8) các nhà khoa học
nhận thấy nồng độ phosphatase kiềm của xương (bone-specific alkaline
phosphatase) giảm 39% so với trưốc khi bay ở ngày thứ 14 và giảm 11% vào ngày
thứ 110. Trong 6 thành viên đội bay có lượng hydroxyprolin trong nưốc tiểu cao
trên 33% so vói trưốc khi bay. Nồng độ liên kết chéo pyridinium (pyridinium cross-
links) trong nưốc tiểu và n-telopeptid (chỉ điểm quá trình tiêu xương) đều cao hơn
40% trong thời gian bay và sau khi bay hoặc thời gian nghỉ tĩnh (bed rest) so với thời
gian kiểm tra tương ứng. Các kết quả theo dõi trên chứng tỏ sự giảm khối lượng
xương do tác động của môi trường vi trọng lực (microgravity) đã làm tăng sự tiêu
xương và giảm sự tái tạo xương. Sự giảm hormon cận tuyến giáp (PTH) và calcidiol
trong điểu hoà chuyển hóa cân bằng calci thường bị âm tính do giảm hấp thu calci và
tăng bài tiết calci. Do đó NASA đã khuyên cáo lượng calci và phospho hàng ngày cần
đảm bảo cho phi công vũ trụ và bay dài ngày là 1000-1200mg (Bảng 1)

4. Proteỉn và cơ

Trong điều kiện vi trọng lực, khốĩ lượng cơ bị giảm và ảnh hưởng tối hoạt động
của cơ thể, đặc biệt là chân giảm tới 4-10% khối lượng cơ của bắp chân trong thời

242