Page 319 - Di Tích Lịch Sử

Lam Kinh được xây dựng ngay sau khi cuộc khởi nghĩa Lam Sơn (1418 - 1428)
giành thắng lợi. Lúc này, Lê Thái Tổ lên ngôi Hoàng đế, đóng đô ở Đông Kinh, lấy niên
hiệu là Thuận Thiên thứ nhất. Cũng cùng thời điểm ấy, ông cho xây dựng ở quê hương
đất tổ Lam Sơn một kinh thành lớn thứ hai là Lam Kinh hay còn được gọi là Tây Kinh.
Vẽ thực chất, Lam Kinh chính là một nơi để tưởng niệm, thờ tự của các triều vua Hậu Lê.
Thành điện Lam Kinh phía bắc dựa vào núi Dầu (Du Sơn), phía nam nhìn ra sông
Chu, xa xa là núi Chúa, bên trái là rừng Phú Lâm, bên phải là núi Hương. Khu Hoàng
thành, cung điện và Thái miếu được bố trí xây dựng theo trục nam - bắc, trên một
khoảng đất đồi gò có hình dáng giống chữ vương trong chữ Hán. Bốn mặt xây thành
có chiểu dài 314m, bể ngang 254m, thành phía bắc xây phình ra thành hình cánh cung
với bán kính 164m, thành dầy trên Im.
Mặt trước ngoài hoàng thành khoảng lOOm còn lại dấu vết của cổng vào rộng trên
6m, hai bên có xây 2 bức tường thành hình cánh cung kéo dài đến sát bờ sông Ngọc,
móng tường thành còn lại dẩy l,08m, qua cổng thành khoảng lOm đến một con sông
đào có tên là sông Ngọc. Sông này bắt nguồn từ Tây Hồ, chạy vòng qua trước thành và
điện Lam Kinh. Theo sách Hoàng việt dư địa chí xưa kia, nước sông trong veo, đáy sông
có nhiều sỏi tròn đẹp, trông rất đáng yêu, không ai dám lấy. Trên sông có bắc một cây
cẩu tên là Tiên Loan Kiểu hình cánh cung, còn có tên gọi là Cầu Bạch, trên cẩu có nhà,
thành dáng Thượng gia hạ kiều, qua cẩu khoảng 50m thì đến một giếng cổ. Trước kia
dưới giếng còn thả sen để giữ cho nước mát trong những ngày hè nóng nực. Bờ giếng
phía bắc có lát bậc đá lên xuống, gọi là bến nước.
Từ cầu Bạch đi vào, khu chính của di tích Lam Kinh được chia thành ba phẩn nằm
trên ba bậc theo thế dốc của triển đổi: ngọ môn và sân rồng, chính điện (thờ cúng) và
trên cùng là khu lăng mộ, trong đó có Vĩnh Lăng (lăng mộ Lê Lợi). Phía sau lăng là
cánh rừng cổ thụ kéo dài đến chân núi.
Trước Ngọ môn có hai con nghê đá đứng canh. Nền Ngọ môn rộng llm dài
14,10m, có 3 cửa ra vào. Cửa giữa rộng 3,6m, cửa hai bên rộng 2,74m và được bố trí ở
hàng cột chính giữa. Đặc điểm của bốn cột giữa là rất lớn, đường kính chân tảng đo
được 78cm. Ngọ môn 3 gian, bước gian giữa rộng 4,60m, bước gian bên rộng 3,50m.
Căn cứ vào chiều rộng của nền Ngọ môn và xét về tỉ lệ quy mô các công trình kiến trúc
toàn khu cung điện, các nhà nghiên cứu vể kiến trúc cổ đã đi đến đoán định, Ngọ môn
thành điện Lam Kinh là một công trình kiến trúc hoành tráng.
Qua Ngọ môn, chúng ta sẽ vào đến sân rổng (còn có tên gọi là sân chẩu). Sân trải
rộng khắp bể ngang chính điện và đến sát thềm hai nhà tả vu và hữu vu với tổng diện
tích 3.539,2m^ (rộng 58,5m dài 60,5m).
Từ sân rổng lên chính điện là thềm rộng lớn, rộng 5m có 9 bậc với 3 lối lên, có
chiểu rộng không bằng nhau, lối giữa rộng l,80m, lối bên rộng 1,2Im (xem hình bên).
Hai bên lối giữa trang trí hình rổng tạc tròn, thân uốn khúc, trên thân khắc hoa văn
hình ngọn lửa trên sóng xoắn, trên đẩu thể hiện một bờm, mép rổng trang trí hình
râu xoắn, dưới cằm có râu dài xoắn hình vặn thừng, tay rồng giống bàn tay người nắm
gọn râu phần dưới đặt trên một viên ngọc, gọi là long hí chầu (rồng vờn ngọc). Theo

Môt số M tícli lịcVi sử - VẲM tioẮ Việt "NAtrt
C 3 2 4 )