Page 159 - Di Tích Lịch Sử

một cột đá ở giữa hồ. Trên cột xây một toà lầu ngọc, trong đó đặt tượng Phật Quan
Âm để thờ cúng... Vua (Lý Ihái Tông) bèn sửa thêm ngôi chùa Diên Hựu ở bên phải
chùa Một Cột để mở rộng việc thờ cúng, làm sáng rõ sự tôn sùng”. Như vậy, ban đầu
chùa Một Cột được xây dựng thời thuộc Đường, trên một trụ đá giữa hổ nước, gọi là
Liên hoa đài. Về sau (1049), vua Lý Thái Tông đến đầy cầu nguyện, có được hoàng tử
nối ngôi nên đã xây thêm một chùa mới ngay cạnh Liên hoa đài và đặt tên là chùa Diên
Hựu (Phúc lành dài lâu).
Theo truyến thuyết, vào năm 1049, một hôm nhà vua nằm mộng thấy Phật
Quan Âm dắt vua lên tòa sen. Tỉnh giấc, vua đem việc ấy hỏi các quẩn thẫn, trong
đó có các nhà sư đạo cao đức trọng. Sư Thiền Tuệ khuyên vua xây chùa, dựng cột
đá giữa ao, đặt tòa sen của Phật trên cột như đã thấy trong chiêm bao.
Như vậy, theo truyền thuyết thì vua Lý Thái Tông đã cho dựng lại chùa Một Cột
(thời Đường) và bên cạnh đó thì có xây thêm Diên Hựu tự.
Chùa Diên Hựu được vua Lý Thái Tông cho khởi công xây dựng vào tháng 10 năm
Kỉ Sửu (1049). Đến năm 1105, vua Lý Nhân Tông cho sửa ngôi chùa và cho dựng trước
sân hai tháp lợp sứ trắng. Năm 1108, Nguyên phi Ỷ Lan cho đúc một cái chuông rất
to, nặng 1 vạn 2 nghìn cân, đặt tên là “Giác thế chung” (Quả chuông thức tỉnh người
đời). Đây được xem là một trong tứ đại khí của Đại Việt; tháp Báo Thiên, chuông Quy
Điển, vạc Phổ Minh và tượng Quỳnh Lầm. “Giác thế chung” đúc xong nặng quá không
treo lên được, để dưới mặt đất thì đánh không kêu. Người ta đành bỏ chuông xuống
một thửa ruộng sâu bên chùa Nhất Trụ, ruộng này có nhiều rùa, do đó có tên là Quy
Điền chuông (chuông ruộng rùa). Đến thế kỉ XV, giặc Minh xâm lược, chiếm thành
Đông Quan (Hà Nội). Tướng Minh là Vương Thông đã sai người đem phá chuông
Quy Điển lấy đồng.
Chùa Diên Hựu ở phía tây nam Liên hoa đài / chùa Một Cột, cách lOm. Chùa hiện
nay mang dấu tích của những đợt tu sửa vào thế kỉ XVIII chứ không còn dáng dấp của
thế kỉ XI. Chùa gổm có tam quan cao 2 tẩng, nhà thờ Phật, nhà thờ Tồ (đểu là 5 gian
và kiến trúc hình chữ Đinh). Trong chùa hiện nay có khá nhiều hiện vật cổ như 33 tấm
bia, gần 40 pho tượng, rất nhiều câu đối. Ngoài ra, chùa còn 1 khánh đổng có niên hiệu
“Đại Thanh Càn Long niên tạo”
Chùa Một Cột có kiến trúc độc đáo, được tạo dáng như một bông sen cách điệu
từ dưới nước vươn lên ở giữa hổ Linh chiểu nhỏ có trổng hoa sen. Ban đẩu, ngôi chùa
có kết cấu bằng gỗ, trong chùa đặt tượng Phật bà Quan Âm để thờ. Năm 1105, vua
Lý Nhân Tông cho mở rộng kiến trúc khu chùa có thêm hổ Linh Chiểu. Văn bia tháp
Sùng Thiện Diên Linh chùa Long Đọi (Nam Hà) dựng năm 1121, mười sáu năm sau
khi chùa hoàn thành, cung cấp cho ta hình ảnh chân thực nhất vể một ngôi chùa Một
Cột thời Lý: “Đào hổ thơm Linh Chiểu, giữa hổ vọt lên một cột đá, đỉnh cột nở đoá
sen nghìn cánh, trên sen đứng vững toà điện màu xanh, trên điện đặt pho tượng vàng
nhân đức, vòng quanh hổ là hai dãy hành lang; lại đào ao Bích Trì mỗi bên đểu mắc
cáu vồng để đi qua. Phía sân cẩu hai đằng trước hai bên tả hữu, xây bảo tháp Lưu Ly”.
Điểu đó cho thấy quy mô chùa Một Cột vào thế kỉ XII to lớn lộng lẫy hơn như hiện

Một số ^i tícli lịcVi sử - VẲM VioÁ Việt NAm
c 162 )