Page 71 - Dạy Học Vật Lý

Anđơ Xenxiut (1701-1744)

Đồng thời Xenxiut còn là một trong số những người đầu tiên nêu lên nhận xét
răng ờ một phần của vùng Bắc Âu, mặt đất được nâng lên (so với mực nước biển),

mặc dù hiện tượng đó diễn ra rất chậm.
Có một sự việc tuy nhỏ nhưng có lẽ cũng nên nhắc đến. Vào thời Xenxiut

thì hầu hết các nước châu Âu theo đạo Thiên chúa đều đã dùng loại lịch mà ngày

nay nước ta gọi là dưcmg lịch. Đó là loại lịch do Giáo hoàng Grêgoa (Grégoire)
XIII đề xuất. Thụy điển là nước theo đạo Tin Lành, thời ấy các nước theo đạo Tin

Lành đều không dùng lịch Grêgoa (chỉ vì lí do Grêgoa là người của Thiên chúa

giáo). Tuy nhiên, Xenxiut nhận ra rằng loại lịch mà Grêgoa đề xuất có nhiều điều
hợp lí nên đã cố gắng thuyết phục công chúng và các nhà cầm quyền Thụy Điển

nên chuyển sang theo loại lịch này. Mặc dù vậy, cũng phải mãi đến năm 1753,
chín năm sau khi Xenxiut mất, Thụy Điển mới chính thức dùng lịch Grêgoa.

Nhiệt giai Xenxiut
Anđơ Xenxiut là nhà thiên văn, nhưng nhiều người biết đến ông lại từ một

lĩnh vực khác, lĩnh vực có liên quan đến nhiệt độ và việc đo nhiệt độ. Điều đó

cũng dễ hiểu, bởi vì vào thời kì ấy, nghiên cứu thiên văn thưÒTig đi đôi với nghiên
cứu khí tượng và cả thời tiết. Nghiên cứu khí tượng và thời tiết không thể không

nói đến nóng lạnh, nghĩa là không thể không nói đến nhiệt độ và việc đo nhiệt độ.
Vì vậy Xenxiut cũng muốn tạo ra chiếc nhiệt kế để phục vụ cho việc nghiên cứu

khí tượng và thời tiết của mình.
Nói là tạo ra chiếc nhiệt kế nhưng thực chất là chỉ cần tạo ra nhiệt giai theo

ý riêng của mình. Bởi vì lúc ấy đã có các nhiệt nghiệm rưọoi và nhiệt nghiệm thủy

ngân. Xenxiut tạo ra nhiệt giai của mình như sau: dùng nhiệt độ của nước đá đang
tan và nhiệt độ cúa nước đang sôi làm hai nhiệt độ mốc. Xenxiut coi nhiệt độ của

nước đá đang tan là 100 độ, nhiệt độ của nước đang sôi là không (0) độ. Nhiệt giai
được tạo ra theo cách của Xenxiut gọi là nhiệt giai Xenxiut và người ta dùng

71