Page 17 - Tiếng Sóng Bủa ghềnh

Lớn lên tìm hiểu gốc gác quê ngoại qua chuyện tích truyền miệng,
qua thơ ca, sách vở... tôi mới biết: Phan Thanh Giản tự kết liễu cuộc
đời trong tháng tám năm 1867, sau khi đã dâng tiếp ba tỉnh miền Tây
Vĩnh Long, An Giang, Hà Tiên cho giặc Pháp.
Khắp nơi các vùng đất Vĩnh Long, Trà Vinh, Sa Đéc, Bến Tre...
dưới quyền chỉ huy của các ông để đốc Trinh, đốc binh Lê Cẩn,
Nguyên Giao, Phó Mai... đông đảo hào kiệt, nghĩa sĩ, nông dần hên

tiếp dấy lên rầm rộ các phong trào chống quần xâm Iược. Nghĩa quần
xử tội tên quận trưởng Vũng Liêm Hồ Thiện Thực, phục kích giết tên
tinh trưởng Vĩnh Long Albc Salicetty’, bêu đầu hắn giữa đổng Láng
Thé. Thực dân Pháp hốt hoảng tập trung binh lực, dùng hai tên tay sai
Trần Bá Lộc, Huỳnh Văn Tán dẫn đường mở cuộc tàn sát đẫm máu
khắp ba tỉnh miền Tầy, trong ngày hai mươi ba tháng hai năm 1872.
Đốc binh Lê Cẩn tử trận, hơn năm trăm nghĩa quân, dân thường bị
địch bắt giết tại chỗ, xác chết đầy ở ngã ba An Nhơn, Vũng Liêm. Bất
chấp tổn thất nặng nề, nghĩa quần tiếp tục nổi dậy liểu chết giao chiến
với giặc ở Suối Cạn (Càng Long) và ven sông Cổ Chiên, cho đến ngày
mùng mười tháng năm, năm 1873 lãnh tụ Nguyễn Giao oanh liệt hy
sinh. Điển chủ cường hào gian ác cam tầm phò thực dân Pháp bày
mưu tính kế kềm kẹp dần hòng trả thù, giết hại không phân biệt già
trẻ, quyết dập tát cho kỳ được phong trào khởi nghĩa.

Trong những năm tháng này, gia đình dòng họ bên ngoại tôi cùng
với đổng bào ở Nhị Trường quận Càng Long trải qua một quãng đời
vô cùng cơ cực, sống chết không biết lúc nào! Nặng lòng yêu nước,
dòng họ tôi đầu dễ đứng nhìn giặc xâm lăng đày ải dân mình, lẩn
lượt lớp trước người sau gia nhập nghĩa quần cho đến ngày đau buồn,
phong trào tan rã!
Để tránh bị khủng bố, giết hại, nhiều chiến sĩ yêu nước, bà con ai
còn sống sót phải lẩn trốn, phải bỏ xứ ra đi tha phương cầu thực.
Ông bà ngoại tôi có bốn trai bốn gái. Má tôi, con thứ sáu được đặt

1. Tự Bổi Xê, là quan ba (capitaine, tức đại úy), tinh trưởng tinh Vĩnh Long đầu tiên.

16 HÓI ỨC NGÔ THỊ HUỆ