Page 317 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

đâu mà chữa cho người lẳng lơ nghiệm vào sỏ điện báo
và nhà lục xì.
h) Nghiệm lời sấm ký - Lời sấm ký là câu ẩn ngữ của
nhà thuật sô" tính theo sô" thái ất mà đặt ra. Tục cho
phép ấy tính được 500 năm về trưốc và về sau. Tương
truyền rằng đòi Mạc có ông Nguyễn Bỉnh Khiêm (Trạng
Trình) đặt ra nhiều sấm ký nói về thòi sự, ví như câu:
Cẩu vĩ trư đầu xuất thánh nhân, nghiệm vào việc vua
Gia Long nhất thông năm Nhâm Tuất. Đòi xưa có câu
sấm Hòa đạo mộc lạc, thập bát tử thành, đông a xuất
nhật, đoài cung ẩn tinh, người ta cho là đã nghiệm vào
việc hưng suy của triều Lê, Lý, Trần, Trịnh.
i) Các cách chiêm nghiệm - Ngoài các cách kể trên, ta
còn vô sô" cách chiêm nghiệm khác, đại khái cứ xem
những sự xảy ra ở người mà nghiệm về thiên thòi nhân
sự, như thấy nhật thực nguyệt thực là có tai biến, thấy
sao chổi là có việc binh đao; trăng quầng thì hạn, trăng
tán thì mưa, xương đùi ếch đen là triệu mưa; chuồn
chồn ra từng đoàn là sắp bão; kiến tha kiến leo lên là
điềm sắp lụt; mưa mà quạ bay ra kêu là điềm tạnh;
nhện sa trước m ặt là tin hay; rắn vào nhà thì độc; chim
lợn kêu là có dịch khí; ong đến nhà làm tô là hay V.V..
Những cách chiêm nghiệm ấy cũng có điều là kết quả
của kinh nghiệm, như kiến leo là lụt, quạ kêu là tạnh
thì thường đúng, song phần nhiều điểu không có bằng
cứ vào đâu, ví như nhật thực nguyệt thực và sao chổi
bởi người ta cho là sự bất kỳ, cho nên tưởng là điềm tai
dị. Đại khái các điều mê tín ấy đều căn cứ ở lẽ thiên
nhân cảm ứng*'*, nhân đó người ta tin rằng, phàm việc

' Xem mục "Nho giáo".
319