Page 275 - Các Tổng Tư Lệnh Chiến Trường Nhật Pháp Trong Cuộc Chiến Tranh Xâm Lược Việt Nam

282 VỂ CÁC TỔNG Tư LỆNH, Tư LỆNH CHIẾN TRƯỜNG...

dân Việt Nam vùng thượng du, ngày 6-8-1891 Toàn quyền
Đông Dương đã ra nghị định tổ chức trên lãnh thổ Bắc Kỳ bốn
đạo quan binh: đạo thứ nhất - Phả Lại, đạo thứ hai - Lạng Sơn,

đạo thứ ba - Yên Bái, đạo thứ tư: Sơn La, một phần lãnh thổ Lai
Châu thuộc đạo quan binh thứ năm - Thượng Lào.
Mỗi đạo quan binh do một sĩ quan cấp tá người Pháp làm
Tư lệnh, có quyền dân sư ngang Thống sứ Bắc Kỳ, có quyền mở
các cuộc hành quân đánh phá trong phạm vi cai quản, chỉ chịu

sư chỉ đạo của Tổng tư lệnh quân đội Pháp ở Đông Dương. Mãi
tới ngày 16-4-1908 mới quy đỊnh lại: về dân sự, người đứng đầu
đạo ngang quyền công sứ (quan cai trị đứng đầu một tỉnh), về
quân sự chịu sự chỉ huy của Tư lệnh chiếm đóng Bắc Kỳ; bãi bỏ

tiểu khu, thay bằng đại lý do một sĩ quan cấp úy đứng đầu.
Vì vậy, là sĩ quan cấp thấp nhimg Salan nắm trong tay
quyền sinh, quyền sát như một bạo chúa tha hồ làm mưa, làm
gió ở các địa phương thuộc quyền cai quản.
Do môi trường sống và hoạt động, Salan đã thông thạo

tiếng Việt, tiếng Quảng Đông, tiếng Lào. Sau này trở về Pháp
làm ở phòng nhì thuộc Bộ Thuộc địa nơi có đến tám chi nhánh
đóng ở khắp nơi từ Hà Nội, Thượng Hải đến Noumea, Dibuti...
chuyên ăn cắp thông tin tình báo và do thám các nước trong

vùng, ông ta thông thạo và thi đậu bằng ngôn ngữ Thái Lan.
Dưới thời Toàn quyền Albert Sarraut, “người cha hiền” của dân
bản xứ được tiếng là rât “quý mến” dân “An Nam", đã chỉ thị
cho các công sứ, quan cai trị đầu tỉnh phải tận tình giúp đỡ nha
Thương chừủì đặt đại lý bán lẻ thuôL phiện ở khắp các xã, ấp,

trong đó 1.000 làng thì có đến 1.500 đại lý bán thuốc phiện.
Salan cũng thuộc dân nghiền ả phù dung. Một nhà báo Pháp đã
viết: “Ông xài thuốc phiện như một dân bản địa, mọi sáng kiêh
kế hoạch của Salan đều hìrứi thành trong khói thuốc phiện”.