Page 220 - Trần Huy Liệu Cõi Đời

Côn Đảo, rồi máy bay đuổi dưới chân đèo Kháng Nhật. Trước đó mấy năm, ông lại trải qua

cái chết lâm sàng mấy ngày, để rồi khi qua khỏi, đã tự giễu mình không được giống người
tráng sĩ chống kiếm một đi không trở lại như trong câu thơ cổ. Cứ sau mỗi lần như vậy ông

lại dai nhanh nhách, nghĩa là thấy yêu cuộc đời đa mang đèo bòng nhiều, ưu tư và hăng hái

hơn.
Liệu có thói quen ghi nhật ký đều đặn, nhất là từ năm 1946, khi cuộc sống không còn

mấy nguy hiểm. Hơn hai chục quyển sổ nhỏ, đa phần giấy xấu, ghi chi chít những chuyến đi,

nhận xét, dự cảm. Đến những ngày hòa bình, tưởng như “tha hồ quan sát bản thân” được,
thì thói quen ấy lại thưa dần rồi mất hẳn. Tâm trạng ngổn ngang, khó “gọi ra” được hơn ư?

Hay cảm giác bất ổn? Có lẽ là cả hai. Không khí của những năm sáu mươi thế kỷ trước khá
nặng nề với nhiều “lão thành”… Trong một kiểm điểm cuối đời, ông tự nhận “hàng ngày

càng hay cáu bực”, “trong cách mạng giải phóng toàn tâm toàn ý, sang đến cách mạng dân

tộc dân chủ phải dùng đến lý trí nhiều”… Hai tuần sau khi mất, có chiếc xe con đến 16 Phan
Huy Chú thu hết nhật ký, lai cảo, bản thảo của Liệu về xem xét, để hai năm sau trả lại.

Văn tự về cuộc sống riêng, có lẽ là duy nhất lúc cuối đời lại xuất hiện dưới dạng khá
tạm bợ, trong một cuốn sổ, lẫn với những tư liệu khác. Di chúc của Liệu nói mình không có

tài sản gì để lại ngoài sách vở, sau này muốn được để vào chỗ lưu niệm. Sau phần về gia

đình lớn , ông nhắc đến vợ hai là Nguyễn Thị Hy tức Sửu, có hai con là Quang và Chiến,
muốn họ được cùng dự lễ tang mình.

Mùa hè năm 1969 không nóng lắm , Liệu làm việc như có ma đuổi. Ông vẫn khỏe, chỉ

thỉnh thoảng đau đầu, ít ngủ hơn. Không ít xung động ngoài bàn viết ảnh hưởng. 27 tháng 7,
ngày Thương binh Liệt sĩ, ông chuẩn bị bài nói rồi đến cơ quan. Cần phải động viên những

ai có thân nhân ngoài chiến trường, nhắc nhở mọi người đừng quên xương máu chiến sĩ.

Nhưng đó lại là một đề tài quá nhạy cảm. Bản thân ông có ba con trai đang tại ngũ, người
con rể bác sĩ quân y vừa hy sinh, quá đủ cho một cơn kịch phát.

Đang nói người cứ ngả dần ra. Đưa vào viện đến đêm hôm sau thì tắt hẳn không trối lại

một lời.
Đêm rằm tháng sáu của năm Kỷ Dậu đã chấm dứt cuộc đời sáu mươi tám năm “con

người của thế kỷ” như ông tự đùa.

Gọi Liệu là “con người của thế kỷ” hẳn là không chính xác. Nhưng ông đã sống quá
nhiều, trải qua những sự kiện, gặp gỡ những nhân vật chủ yếu cùng thời. Thế kỷ XX quá