Page 10 - Trần Huy Liệu Cõi Đời

- Một mai rồi làm quan, lấy vợ con quan, tha hồ các chị được nhờ.

Cười nói thế thôi, nhưng thấy cha nghiêm nét mặt, đập thước xuống “Chửa đỗ ông nghè
đã đe hàng tổng à?” thì đố dám ho he tiếp. “Cứ phải đe nẹt, cho roi cho vọt thì nó mới khá,

các con chưa biết cái nhục gia đình đâu!”.

Đối với ông đồ Trần Huy Trình, quả là chả có gì đau bằng nỗi hận tam trường. Được

học hành sớm, thông làu kinh sách, đối đáp, giảng giải thay cho cả làng, mà thi Hương dăm

bảy lần ông chả được lấy mảnh cử nhân tú tài. Học tài thi phận, ông nghĩ thế và hết mực thờ
cúng, kiêng khem. Năm Quý Mão lụt to, nước ngập cả Văn Chỉ ( [ii] ) . Đến kỳ nước rút, ông giục

anh trưởng cõng cậu út ra lau chùi từng bệ đá, viên gạch, nghiêm trang như đang phục dịch
ở nước Lỗ ( [iii] ) xưa. Ba năm một kỳ thi Hương, trượt vỏ dưa càng khát nước. Canh bạc càng

“về sáng”, tức lúc đã có tuổi, ông càng cay. Mỗi lần yết bảng không thấy tên mình trong hàng

cử nhân hay tú tài, ông lại đốt lều chiếu, quăng tủ sách, giãy đùng đùng rồi ngất đi. Ba năm
lại một kỳ gia đình phải sống những ngày ảm đạm, mộ tổ xoay hướng cũng không đậu được.

Đến lúc mỏi mệt, ông đành phận gõ đầu trẻ, chữ nghĩa sang vai những anh còn đang mong
vinh hiển.

Nhưng bao nhiêu hận nhục do mong ước không thành, con trai phải gánh cả. Anh cả
Chước mười ba tuổi đã thi Hương, nức tiếng thông minh, mà ba mươi mới được mảnh tú

tài. Rủi thay, Tú Chước ngã bệnh mất sớm, có lẽ cũng là kết quả của hai mươi năm lao tâm

đèn sách.

Bố đã vậy, anh đã vậy, thì Liệu càng phải vậy chứ sao.

Vùng vằng, nũng nịu, giọt vắn giọt dài nỗi gì nữa.

<1 width="33%">
[i] Tục đi xin những chữ tốt lành về treo trong nhà.

[ii] Nơi thờ Khổng Tử của mỗi làng.