Page 135 - Tâm Lý Và Sinh Lý

Trong tâm lý học gọi trạng thái chuẩn bị về mặt tàm lý, có mang tmh
khuynh huớng nhất định, gọi là hướng tâm lý. Hướng tâm lý thường hay
đem những tri thức kinh nghiệm cũ áp đặt vào những sự vật khách quan
mới, vì thế thường không phù họp vói sự thật. Nhà tâm lý học xã hội Liên
Xô (cũ) Bodarev đã tiến hành nghiên ciru thực nghiệm vào năm 1965, đồng
thòi đã vạch ra được tác dụng của hiệu ứng hướng tâm lý trong ấn tượng
của con ngưòi về con ngưòi. ông cho hai nhóm sinh viên xem cùng một
tấm hình. Đối vói nhóm thứ nhất, ông giới thiệu đây là một tên tội phạm
gian ác; còn đối vói nhóm thứ hai ông giói thiệu là một nhà khoa học lớn.
Sau đó 'ông cho hai nhóm đánh giá căn cứ vào nét mặt của nhân vật. Kết
quả nhóm thứ nhất đánh giá: đôi mắt sâu hoắm chứng tỏ nội tâm hung
hãn, cái cằm lưõi cày nói nên tâm địa ngoan cố không bao giờ hối cải...;
còn nhóm thứ hai đánh giá: đôi mắt sâu tỏ rõ cái nhìn sâu sắc, cái cằm
vểnh ra biểu lộ sức mạnh ý chí vượt qua mọi trở ngại khó khăn... Kết quả
thực nghiệm cho thấy rằng, trong giao tiếp, cách nhìn nhận cứ cho là "lẽ
đương nhiên" ảnh hưởng rất lớn đến ấn tượng đối vói con người, mà trong
thực tế, cách nhìn nhận ấy rõ ràng thiếu căn cứ.
Trong học tập, chúng ta cũng rất dễ bị ảnh hưởng không tốt của
hướng tâm lý. Chẳng hạn, dùng 9 que diêm xếp thành một biểu thức
toán học phi lý sau:
111-11 - 1
Bây giờ bạn hãy di chuyển 1 que diêm sao cho biểu thức trên trở
thành một đẳng thức. Nào, bạn thử di chuyển xem sao? Tuy cách giải rất
đon giản, nhưng nhiều người giải mãi không ra. Tại sao vậy? Bỏi vì, sau
khi nhìn vào bài toán, trong óc ta vô h'mh trung nảy sinh hướng suy nghĩ:
cộng và trừ hai số vói nhau sẽ bằng số thứ ba, thế nhưng trong thực tế bài
toán không đòi hỏi như vậy. Rõ ràng lề lối suy nghĩ cứ cho là "lẽ đương
nhiên" đã ảnh hưởng đến con đường tìm kiếm lòi giải đúng (xin xem lòi
giải ở cuối bài).
Cũng còn một loại cứ cho là "lẽ đương nhiên" do quan niệm cứng
nhắc của xã hội tạo nên. "Quan niệm cimg nhắc của xã hội" nói đây
muốn chỉ cách nhìn nhận khô cứng, chung chung, đại khái đối vói một
số sự việc hoặc cá nhân nào đó. Chẳng hạn, cách nh'm nhận đối vói người
già, giáo viên, thương nhân đã nói đến ở cuối bài. Các nhà tâm lý học Mỹ
còn tiến hành điều tra những ấn tượng cứng nhắc của súah viên trường
đại học Princeton đối vói nhân dân các dân tộc. Kết quả phát hiện thấy
rằng, cách nhìn nhận của phần đông sinh viên rất gần nhau. Chẳng hạn

< 135 >