Page 381 - Di Tích Lịch Sử

kỉ thứ IX, nguyên khởi có ba tháp: Tháp Bắc, Tháp Giữa và Tháp Nam, một bờ thành
và lò gạch. Tháp Giữa xây dở dang nên hiện nay chỉ còn nển tháp. Ngoài ba ngôi tháp,
còn vết tích của nhiều kiến trúc phụ khác như tường gạch bao phía đông, tháp cổng,
gian nhà dài ở khu sân ngoài và nhiều công trình nhỏ khác nhau.
Tháp trung tầm hiện chỉ còn phần thân và một bộ phận của tầng thứ nhất nhỏ
hơn hai ngôi tháp hai bên, nhưng lại được xây dựng cẩn thận hơn và còn giữ lại nhiều
hình trang trí hơn. Theo các nhà nghiên cứu, vào cuối thế kỉ XIX, người Pháp và quan
chức địa phương đã cho phá phần trên của tháp trung tâm để lấy gạch lát con đường
cái quan, tức là Quốc lộ 1 bây giờ đi qua đó. Tuy nhiên đến thời điểm hiện tại, tháp
trung tâm đã bị sụp đổ luôn tầng thứ nhất chỉ còn lại phẩn nền.
Tháp Bắc cao, được xây bằng gạch, mặt tường gạch chạm khắc hoa văn mặt chim,
thú huyền thoại, lá hoa... rất tinh xảo. ở hướng đông tháp có một cửa vào, 3 hướng
còn lại chỉ là cửa giả. Vào trong, tháp xây dựng gạch nhỏ dẩn lên, có các ô hình tam
giác để gắn đèn khi cúng tế.
Tháp Nam cao hơn, cũng được xây bằng gạch, mặt tường gạch chạm khắc hoa
văn nhưng ở dạng đang phác thảo. Riêng về tháp Nam, so với ba ngọn tháp thì đây
là tháp lớn nhất và còn nguyên vẹn nhất, tuy nhiên một số chi tiết trang trí trên
mặt tường đang còn ở dạng phác thảo, về cơ bản tháp Nam giống với hai tháp kia
nhưng lại khác trong cách bố cục và trang trí các chi tiết, các trụ ốp được đặt gẩn
nhau hơn và mặt giữa trụ ốp hẹp hơn, cửa giả rộng hơn nhưng lại không có hình
người đứng bên trong.
Ba ngôi tháp còn lại ở Hoà Lai, theo đánh giá của các nhà nghiên cứu mĩ thuật,
là những kiến trúc tháp thành công nhất, đẹp nhất của Chămpa. Toàn bộ thân tháp là
một khối lập phương khoẻ nhô lên từ một phần bệ vuông và đỡ cả một hệ thống các
tầng nhỏ hơn. Trang trí hoa văn bên ngoài mặt tháp chỉ giới hạn ở vòm cửa, ở các trụ
ốp, ở bộ diểm mái. Trang trí ở tháp Hoà Lai vừa mang tính chức năng - nhấn mạnh ấn
tượng cho các thành phẩn cấu trúc đỡ, vừa phô bày vẻ đẹp của các hoa văn.
Yếu tố đặc trưng tiêu biểu nhất của tháp Hoà Lai là những vòm cửa tò vò trùm lên
trên cửa ra vào, các cửa giả và các ô khám của các tầng. Vành của cửa vòm được phủ
kín bằng những hoa văn hình lá cuộn, vọt ra từ miệng của quái vật Kala trên đỉnh.
Khoảng tường giữa hai trụ ốp cũng được phủ bằng các hình chạm khắc hoa lá. Phẩn
trên của tường và bộ diểm mái là một hoa văn tràng hoa chạy dài và hình các thần điểu
Garuda đang xoè cánh. Một trong những nét rất đặc biệt của tháp Hoà Lai là tường
tháp không thẳng đứng mà lại hơi choãi ra vế phía trên.
Điểm đặc biệt của cụm tháp Hoà Lai là, đây là ngọn tháp duy nhất không nằm trên
đổi núi mà nằm ở bình nguyên, ngay sát Quốc lộ 1 và bên trong không thờ cụ thể một
vị thần linh nào cả. Nàm 1986, trong khi khảo sát, Bảo tàng tỉnh đã phát hiện một linga
bằng đá (sa thạch) ở khu vực Tháp. Tháp Hoà Lai là một tháp rất đẹp, đã làm say lòng bao
du khách trên đường thiên lí Bắc Nam khi ngang qua đây. Tháp Hoà Lai có giá trị vê' lịch
sử, nghệ thuật kiến trúc nên đã được Bộ hoá - Thông tin cấp bằng công nhận Di tích
Lịch sử Quốc gia theo Quyết định số 04/2001 QĐ-BVHTT ngày 19/11/2001.

Một sồ b l ticVt lịcti sử - VĂM VioÁ việt N A m
( 387 )