Page 353 - Di Tích Lịch Sử

so với các di tích Chăm trong cả nước nói chung và trên đất Bình Thuận nói riêng. Khác với
đển tháp Chăm được xây dựng bằng kĩ thuật và chất kết dính đặc biệt, từ thế kỉ XVII trở vể
sau, người Chăm chuyển sang xây dựng dạng kiến trúc đển thờ và sử dụng vật liệu gỗ, ngói,
vôi như người Việt và hình dạng kiến trúc như một ngôi chùa đương thời. Đền thờ vua
Chăm PôkLong Mơhnai là minh chứng tiêu biểu cho dạng kiến trúc này của người Chăm.
Đển thờ Vua Chăm Pôklong Mơhnai một trong những vị vua cuối cùng của Vương
quốc Chămpa trước khi Vương quốc này tan rã, được người Chăm xây dựng trên đỉnh
đổi cát thuộc thôn Lương Bình, xã Lương Sơn, huyện Bắc Bình. Theo biên niên sử Chăm,
ông lên ngôi vào đẩu thế kỉ XVII và đến năm 1627 nhường ngôi lại cho con rể là Pôklong
GaHul. Điều đáng nói là lúc sinh thời, nhà vua đã huy động dân cho khai thông và đào các

khác nào những công trình thủy lợi của vua Pôklong Garai đã đào ở thế kỉ XIII tại Phan
Rang. Cũng thời gian này, các nghề thủ công được phát triển như nghê' làm đổ gốm, nghê'
dệt thổ cẩm mà cho đến ngày nay vẫn còn được lưu giữ như làng gốm Bình Đức xã Phan
Hiệp và nghê' dệt được duy trì ở xã Phan Hoà, Phan Thanh, huyện Bắc Bình.
Đến thờ gồm có 5 gian thờ mà các nhà khảo cổ Pháp khi nghiên cứu lịch sử Chămpa
ở thế kỉ XIX gọi là điện thờ. 5 gian đển thờ xây dựng theo hình chữ T. Dãy nhà 3 gian
dùng để thờ phụng: Gian giữa thờ tượng Vua Pôklong Mơhnai, gian bên phải thờ tượng
bà Thứ phi người Việt (Công chúa con của một vị Chúa Nguyễn) cùng một số tượng Kút
con của bà. Bên trái là gian thờ bà Hoàng hậu Chăm Pô Bia Sơm, vỢ cả của Vua cùng một
số tượng Kút chạm khắc đẹp là con của bà. Dãy nhà trước gồm 2 gian lớn để trống dùng
làm nơi chờ đợi và thực hiện nghi lễ bên ngoài trước lúc vào đê'n thờ.
Tượng vua Pôklong Mơhnai được các nghệ nhân Chăm tạc vào một khối đá xanh
xám với nghệ thuật điêu khắc tinh tế. Đầy là một trong những pho tượng Chăm có kích
thước lớn còn tổn tại nguyên vẹn đến ngày nay.
Hàng năm, gia đình, dòng tộc hậu duệ nhà Vua cùng đổng bào Chăm tổ chức nhiều nghi
lễ tại đền thờ. Lớn nhất là dịp lễ hội Katê tổ chức vào tháng 7 Chăm lịch với quy mô và giá trị
lịch sử văn hoá lớn. Vào dịp lễ hội này, ở khu di tích tổ chức nhiều nghi lễ, phong tục theo tập
quán của người Chăm, trong đó có phẩn lễ nghi thuộc văn hoá phi vật thể diễn ra một cách tự
nhiên, sinh động. Dịp này tượng Vua được đội vương miện thật bằng vàng, được mặc áo đại
lễ, tượng Hoàng hậu và bà Thứ phi cũng được tắm rửa, mặc áo, đội mã Đền thờ Vua Chăm
Pôklong Mơhnai đã bị cháy vào cuối thế kỉ XIX, sau đó người Chăm tiếp tục tu sửa lại để thờ
phụng. Năm 2001, tỉnh Bình Thuận đã có dự án trùng tu tôn tạo lại toàn bộ các hạng mục của
di tích nhằm giữ ^ những giá trị lịch sử văn hoá nghệ thuật trong những ngôi đển thờ.
Thứ hai là bộ sứu tập các di tích của Hoàng tộc Chăm ở Bình Thuận. Những di
sản văn hoá nghệ thuật Chăm còn lại không nhiều nhưng trên đất Bình Thuận hiện nay
vẫn còn lưu giữ được bộ sưu tập Di sản văn hoá Hoàng tộc Chăm để lại cho hậu duệ và
hậu thế, mà từ cuối thế kỉ XVII đã thuộc về dòng tộc của bà Nguyễn Thị Thêm, được
bảo quản và lưu giữ cho đến ngày nay. Hiện nay khc mở đặt tại nhà bà Nguyễn Thị Đào
(người được thừa kế lưu giữ) ở thôn Tinh Mỹ, xã Phan Thanh, huyện Bắc Bình. Kho mở

Một số M ticVi lỊcli svf - VẲM VtoÁ Việt 'NAtn
c 359 )