Page 247 - Di Tích Lịch Sử

Năm 1010, vua Lý Thái Tổ đã ban Chiếu dời đô từ Hoa Lư vể khu vực thành Đại La
để xây dựng kinh đô mới với tên gọi Thăng Long. Đây là một sự kiện lịch sử rất quan
trọng không chỉ riêng với Hoa Lư và Thăng Long, là mốc son đánh dấu lịch sử hình
thành Thủ đô Hà Nội của Việt Nam trên cơ sở, nển tảng kinh đô Hoa Lư. Điểu này cho
thấy điểm khác biệt nhất của Cố đô Hoa Lư so với các cố đô khác của Việt Nam hiện
nay. Như vậy, kinh đô Hoa Lư tổn tại được 42 năm, trong đó 12 năm đẩu là triều Đinh
(968 - 980), 29 năm kế tiếp là triểu Tiền Lê (980 - 1009) và năm cuối (1009 - 1010)
là triều Lý.
Tuy nhiên, Cố đô Hoa Lư vẫn gắn liển với sự nghiệp của hai vua đẩu triều đại nhà
Lý: là nơi Lý Công uẩn lên ngôi và là quê ngoại, nơi sinh ra Lý Thái Tông. Vua Lý Thái
Tổ không tự khởi nghiệp từ Thăng Long để chọn nơi này làm kinh đô mà là người
được triểu đình Hoa Lư tiến cử lên ngôi thay nhà Tiền Lê. Chính vì vậy mà hệ thống
triều đình và cơ sở vật chất của kinh thành Thăng Long sau này đểu mang ảnh hưởng
rõ nét của kinh đô Hoa Lư trước đó. Để tưởng niệm công lao đặt nền móng xây dựng
độc lập tự chủ của đất nước và nhớ đến Cố đô Hoa Lư, nhà Lý đã xây dựng nhiều công
trình kiến trúc giống như ở Hoa Lư tại khu vực ở Thăng Long mà các công trình này
vẫn tổn tại đến tận nay như: Ô Cầu Dển, phố Tràng Tiền, phố Cẩu Đông, chùa Một
Cột, ngã ba Bó Đề, cống Trẹm, tháp Báo Thiên, phố Đình Ngang... Sách Đại Nam nhất
thống chí quyển XIV tỉnh Ninh Bình, mục c ổ tích chép: “Đô cũ nhà Đinh, nhà Lê ở xã
Trường Yên Thượng và Trường Yên Hạ về phía tây bắc huyện Gia Viễn, có nội thành và
ngoại thành, có cửa xây bằng đá, lại có các danh hiệu: cầu Đông, cầu Dển, cẩu Muống,
Tràng Tiền, chùa Tháp, chùa Nhất Trụ,... nền cũ vẫn còn. vể sau Lý Thái Tổ dời đô đến
Thăng Long đểu dùng theo các danh hiệu ấy...”. Theo các thần tích ở Cố đô Hoa Lư thì
Lý Thái Tổ có một hoàng hậu là con gái của Lê Đại Hành và Dương Vân Nga tên là Lê
Thị Phất Ngân, chính người con gái đó đã sinh ra Lý Thái Tông vị vua thứ hai của triều
Lý có tuổi thơ 10 năm gắn bó với vùng đất cố đô trước khi về với Thăng Long. Lý Thái
Tông sau này xây chùa Một Cột, đền Đổng cổ, đền Phạm Cự Lượng ở Thăng Long;
đào kênh Lẫm, đầm Lẫm ở Thẩn Phù (Hoa Lư) làm phòng tuyến đánh dẹp Chiêm
Thành và nghi lễ cày ruộng tịch điền đều noi theo truyền thống từ vua Lê Đại Hành.
Sau khi nhà Lý rời đô, Hoa Lư bên cạnh vai trò là cố đô còn tiếp tục giữ vai trò
là một căn cứ quân sự và trung tâm văn hoá của các triểu đại nhà Trẩn, Hậu Lê, nhà
Mạc, Tây Sơn, góp phần to lớn vào các chiến thắng lớn của dân tộc trong thời kì phong
kiến. Tiêu biểu như nhà Trần sử dụng thành Nam Tràng An của Cố đô Hoa Lư để làm
cứ địa kháng chiến chống Nguyên Mông. Hay đến triểu đại Tây Sơn, một lần nữa đất
Hoa Lư trở thành cứ địa phòng ngự để đại phá quân Thanh với các địa danh phòng
tuyến Tam Điệp, đổn Gián Khẩu và chùa Bái Đính. Bên cạnh đó, khu vực Cố đô Hoa
Lư còn là nơi xây dựng các hành cung hay các điền trang, thái ấp của vua chúa và quý
tộc thời Trân...
Trong cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ của dần tộc thời cận đại và hiện
đại, vùng đất Cổ đô Hoa Lư còn tiếp tục là nơi cất giấu vũ khí, lương thực, in và phát
truyền đơn cách mạng của nhân dân Ninh Bình trong cuộc chiến tranh chống giặc.

Một * ả M ticli lịcVi svr - VÃH VioÁ Việt N A m
c 250 )