Page 213 - Dạy Học Vật Lý

Ôttô phôn Ghêrich (1602-1686)

Trong cùng năm 1654, Ghêrich thực hiện một thí nghiệm gần giống thí

nghiệm với hai đàn ngựa kéo hai bán cầu Macđơbuôc. Dùng một xilanh trong đó
có pit tông chuyển động dọc theo xilanh. Một đầu xilanh gắn với máy bơm chân

không. Đặt xilanh thắng đứng, đầu gắn với máy bơm chân không nằm ở
phía dưới, pit tông chuyển động theo hướng lên xuống. Pit tông nối chắc chắn với

đầu một sợi dây, đầu kia của sợi dây luồn qua một ròng rọc sao cho đoạn dây giữa
xilanh và ròng rọc ở tư thế thẳng đứng. Đầu sợi dây luồn qua ròng rọc lại nối với

một chùm gồm 20 sợi dây khác. Một nhóm gồm 20 người khỏe mạnh giữ chắc 20
sợi dây này. Cho máy bơm chân không họat động và hai mươi người khỏe mạnh

cố kéo cho pit tông đi lên, nhưng vô hiệu. Pit tông vẫn chuyển động theo hướng đi
xuống. Thí nghiệm này cũng chứng tỏ rằng khi máy bơm hoạt động thì khoảng

không gian bên trong xi lanh là chân không và áp suất của không khí bên trên pit
tông đẩy cho pit tông đi xuống.

Ngoài những thí nghiệm về chân không nói trên, năm 1663, Ghêrich còn
sáng chế ra dụng cụ đo áp suất khí quyển. Dụng cụ này dựa vào thí nghiệm

Torixenli (Torricelli). Một ống thủy tinh hình chữ u, nhưng hai nhánh không cao
bằng nhau. Một nhánh cao khoảng hơn một

mét, nhánh kia chỉ cao khoảng 40 cm. Bơm
thủy ngân vào cho đầy ống rồi dốc ngược thì ta

được một ống phong vũ biểu (xem hình vẽ).
Bên nhánh thấp người ta để một chiếc đĩa kim

loại trên mặt thủy ngân. Đĩa kim loai gắn với
đầu (ta gọi là đầu A) của một chiếc kim. Thời

tiết thay đổi thì chiều cao cột phong vũ biểu
cũng thay đổi làm cho chiếc đĩa kim loại bên

nhánh ngắn cũng lên xuỗng theo. Neu trời sắp
có mưa chẳng hạn, cột phong vũ biểu (ở bên Mảy phát tình điện của Ghêrich

213