Page 117 - AllbertEstens
P. 117
chay xa ngUdi quan sät vä giäm di trong triidng hdp ngiidc lai),
chüng to räng cäc thien hä dang chay xa nhau ra vöi töc do ti le
vöi khoäng cäch giäa chüng (dink luat Hubble) vä nhii vay co
nghia lä vü tru cüa chüng ta dang nö ra, dieu mä
Friedmann lin dau tien da tim ra bang tinh toän.
Sau cäc khäm phä ly thuyet vä bäng chüng thtfc nghiem
tren däy, Einstein da than räng viec ong diia them häng so' A lä
"sai lam ngd ngän nhat trong ddi"*\ Mac dau vay, cäi häng so
”sai lam” äy, theo nhüng huöng nghien cüu khäc nhau, trong vü
tru hoc cüng nhii trong vät ly hat, vän dvidc nhieu ngifdi tim
cäch khai thäc, do chö, cän cü väo nhüng nguyen ly tong quät
(tinh doi xüng), sil ton tai cüa no lä dUcfc phep. Vüa m6i däy,
sau khäm phä bat ngd näm 1998 ve s\i nd ngäy cäng nhanh cüa
vü tru (vü tru gia töc), no da noi bat len nhu lä nguon cüa mot
näng lUdng bi mat tao ra luc däy dän den sil täng nhanh do.
Cäc mö hinh vü tru xäy dung tü ly thuyet tUdng doi rong
ve cd ban bao gom 3 thänh phan [2]:
- Hinh hoc cua khöng-thdi gian;
V
- Täc dung cüa hap dän (qua sii cong cüa khong-thdi gian);
- Cäc tinh chä't tong the cua vat chat vä näng liidng.
TrUöc het lä hinh hoc cüa khong-thdi gian. Hinh hoc näy
co dang ddn gian khi äp dung nguyen ly vü tru hoc noi rang
vü tru tren cäc quy mö lön lä döng chat vä dang htidng. Gia
thiet näy da diidc diia ra tü cäc cong trinh dau tien cüa Einstein
khöng düa tren cäc quan sät mä chi nham ddn gian höa cäc tinh
toän. Ngäy nay no diidc xem lä co chüng cö tü cäc quan sät ve vü
tru cua chüng ta, kich thtföc cüa vü tru näy väo cd 3000 Mpc ~ 1028
Theo löi lai cüa G. Gamow.
115