Page 105 - AllbertEstens

nghiệm tiên đoán về sóng hấp dẫn. Theo lý thuyết tương đối

rộng, hai khốỉ lượng lớn và quay rất nhanh đó phải sản sinh ra

sóng hấp dẫn và sự phát sóng này làm cho hệ bị mất năng lượng

mà kêt quả là chu kỳ quay của một khối lượng xung quanh khôi

lượng kia phải tăng lên. Sự tăng chu kỳ quay của punxa trong

hệ của Hulse và Taylor như đã quan sát được là 76 phần triệu

của một giây trong 1 năm, giá trị này tương ứng đúng (trong

phạm vi 0,02%) với độ hao tổn năng lượng được tiên đoán do

phát sóng hấp dẫn (J. H. Taylor và các cộng sự, 1979; theo [10]).

Chứng cớ về sóng hấp dẫn theo sự phát hiện như trên

thường được xem là gián tiếp vì chúng ta chỉ thấy được các hệ

quả của sóng qua các diễn biến trong quỹ đạo của hệ sao. Tuy

nhiên, theo nhận xét của Shapiro [2], ta cũng có thể phê phán

giống như vậy đốỉ vối bất kỳ sự phát hiện nào vì sự có mặt của

sóng phải được suy ra từ các quan sát về một cái gì đó, thí dụ

như sự rung động của một thanh nặng. Sự khác nhau cơ bản là

ỏ chỗ ta suy ra các tính chất của sóng từ tác dụng của nó đến

nguồn hay là đến đêtectơ, nếu là đến đêtectơ thì khả năng kiểm

soát của người quan sát sẽ nhiểu hơn.

Hiện nay người ta đang có những nỗ lực rất lớn nhằm đo

trực tiếp bức xạ hấp d ẫ n 10-1000 Hz với thiết bị LIGO (Laser

Interferometer for Gravitational Waves Observatory). Thiết bị

này, trị giá 300 triệu đôla, được để xuất vào năm 1985 và năm

1991 đã được Quốc hội Mỹ chấp nhận. Đó là một mạng lưối nối

các đêtectơ ở Hanford và Livingstone ở Mỹ và Hannover ở Đức.

Các đêtectơ hoạt động trên cơ sở tách một chùm lade thành hai

phần và gửi chúng đi theo những đường vuông góc vối nhau

trước khi cho kết hợp với nhau. Nếu có một gỢn sóng hấp dẫn đi

qua T rái Đ ất, nó sẽ làm biến dạng không-thòi gian theo phương

nó đi đến, làm thay đổi các chiểu dài tương đôi (so sánh) của các

đưòng đi khác nhau ,và do đó làm thay đổi hình giao thoa thu

103