Page 60 - Nhân Vật Lịch Sử Tiêu Biểu

nhân gian đều chú trọng đê cao văn hiến dân tộc, trọng hiền tài
hdn thành phần xuâ't thân. Cùng vối việc lập Văn Miếu - Quốc Tứ
Giám, nhà Lý đã bắt đầu mở các khoa thi để tuyển chọn hiền tài.
Chê độ khoa cử được phát triển rất m ạnh mẽ dưới thời Lý - Trần
cả về ngạch văn và ngạch võ. Đặc trưng nổi bật của văn hóa làng
Việt cổ truyền là ý thức cộng đồng làng xóm trong một cấu trúc tự
quản. Công cuộc trị thủy - thủy lợi phục vụ sản xuất nông nghiệp ở
nước ta không chỉ đòi hỏi lao động cộng đồng và tổ chức cộng đồng,
mà còn đòi hỏi cao hơn về ý thức cô" kết cộng đồng. Khi cộng đồng
tộc người Việt đã đạt tối trình độ dân tộc thì cộng đồng làng cũng
dẫn đến hình thành siêu làng lớn nhất là nước, tức là quốc gia dân
tộc. Mỗi người vừa đóng vai trò thành viên của làng, vừa đóng vai
trò con dân của nước, mang trong mình cả ý thức cộng đồng làng
và ý thức đại cộng đồng vùng, miền, xứ, nưóc. Vì vậy, với người
Việt, giữ nước tức là giữ làng, giữ nhà và ngược lại, giữ nhà, giữ
làng là một phần máu thịt của công cuộc giữ nước. Ý thức thường
trực ấy là tiền đề, điều kiện đế huy động sức lực và trí tuệ của mọi
người, hình thành thế trận cả nước đánh giặc.
Việc hình thành nghệ thuật giữ nước độc đáo, nhất là thực hiện
chính sách ngụ binh ư nông và chính sách miền núi - dân tộc để
động viên đồng bào vùng biên ải xây dựng phên giậu chở che cho
đất nước, là một trong những bước tiến nổi bật của các nhà nước
phong kiến thòi Lý - Trần. Với vị trí địa - chính trị đặc biệt, lại là
nơi có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, nên cũng như các
thế kỷ trước, trong thời kỳ lịch sử này, dân tộc ta đã phải nhiều
lần đôi phó với quân xâm lược. Do điểu kiện, hoàn cảnh lịch sử như
vậy, các vương triều phong kiến Lý - Trần không thể không tăng
cường lực lượng quân sự. Thòi nhà Lý, chỉ tính riêng quân triều
đình đã có tới 10 vạn; thời Trần, quân đội chủ lực có tới 20 vạn. Để
xây dựng và duy trì lực lượng quân sự như vậy, ngay từ thời bình
đã cần bảo đảm một khối lượng lớn lương thực, thực phẩm. Khi có
chiến tranh xảy ra, số quân tăng nhanh, nhu cầu về lương thực,

62