Page 225 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 225
KỶ HẬU TRẦN
Quân Minh sang đánh nước ta, diệt nhà Hồ, đặt nền đô hộ.
Kẻ tiểu nhân bèn xô ra làm quan với giặc. Nhân sĩ biết giữ liêm sỉ
như Bùi Ung Đẩu, Lê Tư cầu, trốh tránh không chịu theo. Nhân
dân ta không phục quân cưốp nước. Các hào kiệt lãnh đạo quần
chúng khởi nghĩa chôLg đốì ngay từ mùa thu năm 1407.
Con cháu nhà Trần còn có anh tài nổi dậy mưu khôi phục độc
lập nưốc nhà. Ngoài Trần Nguyệt Hồ, Trần Quỹ, Trần Quý
Khoách còn có Trần Nguyên Thôi, năm 1408, dấy quân ở châu
Tam Đái, Trần Nguyên Khang ở châu Thái Nguyên. Nguyên Khôi
và Nguyên Khang hoạt động trong phạm vi không lốn lắm, lại
không cầm cự được lâu dài nên ít được sử sách nói đến. Trần Quỹ,
Trần Quý Khoách có xưng đế, đặt niên hiệu, quốc sử chép là nhà
Hậu Trần, kê ra có vẻ gượng gạo, thực sự chỉ là những tướng chỉ
huy nghĩa quân chông lại quân nhà Minh.
(ỈIẢN ĐỊNH ĐÊ TRẤN QUỸ
Niên hiệu: Hưng Khánh 1407 - 1409
Giản Định vương Trần Quỹ (có sách chép Ngỗi?) là con
thứ vua Nghệ Tông, lẩn lút ở Mô Độ (bến Yên Mô, Ninh Bình),
biết việc Trương Phụ yết bảng gọi con cháu nhà Trần là giả dối
nên không chịu ra. Có thuyết ông đã ra nhận nhưng thấy thái độ
của Trương Phụ đáng ngờ nên bỏ trổn cùng với Trần Hy Cát.
Tháng 10 âl năm 1407, cô Trần Thiện Cơ, người Thiên Trường,
xin lập danh hiệu cũ. Trần Quỹ xưng là Giản Định hoàng đế, đặt niên
hiệu Hưng Khánh. Quân Minh đến đánh. Quân sĩ mối chiêu tập
không địch lại nổi, phải thua chạy vào Nghệ An. Đại tri châu Hoá
Đặng Tất, quan cũ nhà Trần, giết quan nhà Minh, cùng tuỳ tướng
Nguyễn Cảnh Chân, dẫn quân sĩ đến họp, mưu việc khởi nghĩa. Giản
Định phong Tất hàm quốc công, cùng nhau mưu việc lớn. Tất và cảnh
Chân trở thành thủ hnh chủ chốt của nghĩa quân.
Cũng năm 1407, có Trần Nguyệt Hồ nổi dậy ở Bình Than,
được thổ hào Đông Triều Phạm Chấn giúp đỡ, gọi là Trung Nghĩa
quân. Quân Minh đến đánh. Trần Nguyệt Hồ bị bắt giết. Phạm
Chấn chạy trốn. Giản Định sai Trần Nguyên Tôn, Trần Dương
Đính, Trần Ngạn Chiêu đến cùng với Phạm Chấn thu nhặt tàn
quân lại đến đóng ở Bình Than. Quân Minh lại đến đánh tan rã.
225
