Page 224 - Việt Sử Kỷ Yếu

QUÂN MINH CHIẾM GIỮ ĐẤT N ư ớ c TA - Người Minh mưỢn
tiếng Phục Trần đem quân sang đánh nước ra điếu phạt nhà
Hồ, nhưng từ lâu vẫn muôn chiếm đất nưốc ta lập thành quận
huvện trực thuộc Trung Quô"c. Khi vào Đông Đô (Thăng Long)
đổi gọi là Đông Quan, chúng có treo bảng gọi con cháu vua
Trần là giả dôl. Biết thế nên không ai chịu ra. Trương Phụ bắt
các quan lại và kỳ lão làm tò khai rằng: Con cháu nhà Trần
đều bị giặc Lê (Quý Ly) giết hết cả. mà An Nam vôn là đất
Giao Châu cũ, muôn trở lại làm quận huyện như xưa, cho dân
được đổi mới, theo vương hoá. Nhà Minh chia đất đặt quan cai
trị, chính sách tàn ngược, lại bắt dân ta phải theo phong tục và
cách ăn mặc của người Hoa. Chúng cướp của báu, tiền đồng,
thu nhặt đồ đồng cho trạm đưa về Kim Lăng. Lại bắt đàn bà
con gái, nhất là thợ thuyền khéo đưa cả về bắc quốc. Dân ta
phải chịu khổ cực hơn 20 năm.
LUẬN VỀ H ổ QUỶ LY - Quý Ly về phương diện văn hoá, có tư
tưởng về nho học khác vối Tống nho, mở khoa thi thì thêm món
toán pháp, là học giả tiến bộ. về chính trị, kinh tế, phát hành tiền
giấy, hạn chê sô" ruộng đất nhà giàu, đánh thuê thân nhiều ít theo
tài sản có được, đặt sở y tế, đóng chiến thuyền trên có sàn đi, dưới
có người chèo... kể ra không phải tầm thường, về võ bị thì tài kinh
luân thao lược chưa được cao lắm. Thời còn nhà Trần đi đánh
Champa không nổi thì sau làm sao chống chọi lại được với quân
nhà Minh.
Thế mà dục vọng quá lón, giết hại rất nhiều người để làm
sự thoán đoạt, rồi không giữ nổi cơ đồ, khiến dân ta lại sa vào
vòng bắc thuộc. Làm tôi nhà Trần lại cướp ngôi nhà Trần là tội
riêng đôi với một dòng họ. Đôi với dân tộc, Quý Ly để quô"c gia
sa vào ách thông trị tàn ngược của người nhà Minh là tội trạng
quá lớn.

Có ngưòi chê Quý Ly chỉ dùng trưòng trận, không biết dùng
đoản binh. Xét Quý Ly đã biết dùng kế thanh dã (vườn không nhà
trôbg), đóng cọc dưối lòng sông ngăn giặc... không thê không biết tô
chức những đội dân quân du kích. Nhưng đã không dám tạo nên
loại quân đội có thể biến thành lực lượng chông đôd chính quyền.
Vả lại những toán quân nhẹ nhàng, lanh lợi, khi xuất hiện, chỉ có
thê quấy rối, tiêu hao phần nào địch, giúp đỡ quân đội chính quy
chứ không diệt được giặc.
224