Page 19 - Trần Huy Liệu Cõi Đời
P. 19
- Biển cả bắt đầu từ đâu?
- Từ những dòng sông. Như sông Hồng, sông Ninh Cơ, sông Đào…, bao nhiêu nước đều
đổ ra cửa Ba Lạt dưới Giao Thủy ấy con ạ. Thế nên chả trông thấy bờ bao giờ.
- Sao lại sinh ra dòng sông?
- Đấy là do muôn vạn khe suối nhỏ suối to róc rách trên nguồn. Những suối ấy lại có từ
ức triệu những nguồn mạch rỉ ra từ lòng đất, từ áo rừng nguyên sinh, những rễ cây, thảm lá
mục ẩm ướt che phủ núi đồi.
Thế “đất nước” là gì, màu hồng hay xanh, hình tròn hay chữ nhật?
- Cứ tạm hiểu đấy là bờ tre, chùm khế, bóng đa che mát mái đình làng. Là làn khói bếp
chiều hôm, củ khoai mẹ dành cho sau mỗi lúc nô nghịch. Từ những gì rất nhỏ bé, thân thuộc
mà ai cũng có.
Đối với người đi học, đó còn là con chữ, tiếng nói của người mình, những dáng tượng,
câu chầu văn, nếp ăn nếp mặc của quê hương. Đó còn là nỗi hận bọn người mũi lõ mắt xanh
làm đứt mạch văn của giống nòi, chặn đứng mọi ngả đường tiến thân.
Nhưng ông Trần Huy Trình chưa thể nhủ cho Liệu thấm hết điều sâu xa ấy. Còn lũn
cũn, cậu bé chỉ nhớ đã bị mắng nên thân vì tội dám sang làng Báng Già bên cạnh chơi.
- May cho con tôi - Bà Trần Thị Nhự, tức bà đồ Trình, vừa thở vừa lau mồ hôi cho con. -
Người bên ấy ghét người làng mình lắm. Họ đánh cho thì khốn.
- Sao lại ghét ạ?
- Người Tây dạy Báng Già, Báng Trại theo đạo.
- Các cụ nghĩa quân Văn Thân nhà ta ghét Tây, đã bắt giam mấy người làng ấy bỏ cho
chết đói. Ông nội con đã giấu giếm, mang cơm cho họ.
- Văn thân là gì ạ?
- Giời ơi, có mỗi cái mồm mà hỏi lắm thế. Nói con cũng chả biết. Nhưng nhiều cụ cử, cụ
nghè đến nhà ta chơi bàn chuyện bênh vua đánh Tây là Văn Thân.
- Con cũng đánh Tây!
Liệu nói rất cao hứng làm bà đồ phì cười:
- Cha nhà anh, đánh bằng váy đụp à? Để rồi nó lại đốt cả làng.
Có lần quân Pháp theo chân giáo dân đến cướp làng Vân Cát, đứng từ quán đầu làng
bắn vào. Sau một hồi thì thụp mà không qua được cánh cổng làng toàn tre đực nguyên cây
chúng núng thế. Dân làng hăng lên, mỗi người cầm một cây gậy tầy xông ra đánh. Một thứ
