Page 17 - Trần Huy Liệu Cõi Đời

anh đi trước…”. A, mà làm gì có “nàng” mà “võng nàng đi sau”. Nhưng cứ thi đỗ đã tỏ lắm

rồi, bố đỡ đòn vọt, mà có khi không phải học nữa cũng nên.
Những ngày sau, Liệu được tẩm bổ, ăn uống sướng tệ. Những chuối trứng cuốc, cốm

đầu mùa, trứng gà tươi ai ai trả chữ, ông đồ dành cả cho con. Nhưng phải thức khuya ra rả

như cuốc, những chữ đã mòn lì cứ phải “luộc” lại kỹ, đánh cho nhẵn bóng.
Ấy là năm 1915, Trần Huy Liệu mười bốn tuổi, cũng chả phải người bé nhất trong kỳ

vượt Vũ Môn cuối cùng. Chế độ khoa cử Nho giáo hạn chế cách tuyển những ông thông ông

phán nên nhà nước thực dân bỏ thi, đưa vào trường học các môn khoa học tự nhiên và lối
đọc a bê xê lợn xề bánh đúc, u xê úc là cục mắm tôm . Điều ấy làm các nhà nho nước ta tức

phát điên, càng thêm thâm thù bọn mũi lõ mắt xanh. Tiến thân vào đâu? Lên quan ngả nào?
Và nhất là đạo nhà đạo nước, rường cột đã qua dăm bảy trăm năm nay, phải chịu nhìn

chúng gác qua một bên.

Theo thể lệ, muốn thi Hương phải qua mấy kỳ hạch trước. Kỳ đầu, thi tuyển sinh bằng
một bài luận quốc ngữ, Liệu vượt ngon lành. Kỳ khóa sinh làm luận bằng cả chữ nho lẫn

quốc ngữ, cậu nhá dễ còn hơn thia lia được hòn đáo vào lỗ. Sức vóc ấy, bồ chữ ấy, quà thi
khóa sinh để vào trường thi Hương, có gì mà phải ngại.

Nhưng có chuyện trớ trêu làm chậm con đường đến Mỹ Trọng ( [ii] ) của Liệu. Kỳ thi hạch

đã qua, bảng yết lên cổng phủ. Trông thấy tên mình, Liệu nhảy lên, chả kể những kẻ nước
mắt ngắn nước mắt dài xung quanh. Nhưng đám chức trách lại phát giác ra đề thi đã bị lộ từ

trước. Kẻ trộm đề bị bắt, xử phạt rất nghiêm.

Lộ thì thi lại, có gì mà ngại. Bất quá mất buổi chơi và tốn thêm hào quà của mẹ.
Sáng ấy, tay ôm quyển, tay cầm bút mực, Liệu qua cánh đồng phủ Vân Cát đến điểm thi.

Gót chân dẫm lên vệ cỏ, bờ mương sao ngăn ngắt, ơn ớn lạnh. Trận gió nhẹ thổi qua không

đủ thổi rụng mấy bông hoa gạo đỏ thắm trên cao, mà cậu nổi gai ốc. Đến cổng phủ, Liệu
dừng lại, theo lời cha lầm rầm khấn Bà Chúa.

Tới nơi thì đã mệt lắm rồi. Mắt đỏ lên, sưng húp da nóng hầm hập, mà người lại run

như dẽ. Những bạn thi chạy lại hồ hởi đón, người nọ gạt người kia, tranh nhau nói:
- Liệu ơi, tớ có con quay cho ấy. Gỗ thị hẳn hoi, không phải ổi đâu.

- Đừng có làm bài một mình. Phải cho anh em liếc với - Trời đã cho ta kỳ thi lại. Liệu ạ,

chỉ còn cậu là cho tớ chữ được, không bị trượt như lần vừa rồi. Yết bảng có tên là tớ trả
công cậu ngay.