Page 298 - Lịch Sử Văn Minh Thế Giới

Năm 287 TCN, ban hành pháp lệnh quy định quyết nghị của

Đại hội bình dân, có hiệu lực nhƣ pháp luật đối với mọi công

dân La Mã.

Thời cộng hòa, cơ quan lập pháp là Đại hội nhân dân, đồng

thời Viện Nguyên lão cũng có vai trò rất quan trọng. Đến thời kì

quân chủ, Đại hội nhân dân ngừng hoạt động nên quyết định của

Viện Nguyên Lão và mệnh lệnh của nguyên thủ là luật pháp chủ

yếu của La Mã. Nhƣng đến cuối thế kỉ III, quyền lập pháp của

Viện Nguyên lão cũng không còn nữa, nên mệnh lệnh của

nguyên thủ tức là pháp luật.

Mệnh lệnh của nguyên thủ gồm có sắc lệnh, chỉ thị, dụ,

quyết định... Sắc lệnh là mệnh lệnh ban bố đối với cƣ dân toàn

đế quốc. Chỉ thị là mệnh lệnh đối với quan lại. Dụ là mệnh lệnh

về một vấn đề cá biệt. Quyết định là ý kiến về một vấn đề gây

nhiều tranh luận, nhất là về các vụ án.

Về mặt luật học, những ngƣời giải thích pháp luật đầu tiên

là các thầy cúng. Nhƣng đến cuối thế kỉ IV TCN, bắt đầu có

những ngƣời thế tục chú ý giải thích pháp luật. Ngƣời đầu tiên

đƣợc nhắc đến là Flaviut, một quan chức của La Mã. Ông công

bố trƣớc công chúng những ngày mở phiên tòa và những ngày

không mở phiên tòa, đồng thời hƣớng dẫn cho mọi ngƣời biết

cách thức và thủ tục kiện cáo.

Trong các thế kỉ tiếp theo, ở La Mã có khá nhiều nhà luật

học, trong số đó, Giulianút và Gaiút sống vào thế kỉ II là những

ngƣời tƣơng đối tiêu biểu. Giulianút đã vâng lệnh hoàng đế

Ađrianút tập hợp các sắc lệnh trƣớc đó soạn thành một tập gọi là

"Các sắc lệnh chung". Còn Gaiút thì viết một quyển sách giáo

khoa về luật pháp và trình tự kiện cáo gọi là "Bậc thang luật

học".