Page 117 - Huế Trong Tôi

Sách Thông sử Công ty Liên Thành viết: "Bình Thuận là
nơi tụ họp của sĩ phu ái quốc, ái quần Nam - Trung - Bắc,
Bình Thuận là nơi dư ăn nên nhân dân yên tĩnh... Công sứ
người Pháp Gamier mến ông Trần Lệ Chat, người Nghệ,
thâm Hán học, đỗ tú tài, giỏi tiếng Pháp, là người có tư
tưởng duy tân, được tín cậy giao "địa vị bí thơ" của Công
sứ, đó là những yếu tố thuận lợi cho Dục Thanh - Liên
Thành phát triển...". Thư xã là nơi mọi người có thể đến hội
họp, đọc sách, được thành lập năm 1905. Tiếp đó cơ sở Liên
Thành thương quán thời gian đầu chuyên kmh doanh nước
mắm, sau mở thêm buôn vải, dịch vụ khách sạn, thuốc
Bắc... mở cửa năm 1906, và có chi nhánh ở Sài Gòn, Mỹ

Tho, Cao Lãnh, Bến Tre. Trường Dục Thanh mở cửa năm
1907, theo cách thức của Đông Kinh nghĩa thục ngoài Hà

Nội, song cô't dạy chữ Quốc ngữ hơn là Hán tự, nhờ đó mà
thanh niên Phan Thiết sớm được học chữ Quốc ngữ.
Đặc biệt, trong sáu người chủ chốt là sáng lập viên
của Liên Thành thì có hai "đổ Nghệ" là Trần Lệ Châl và
Nguyễn Hiệt Chi được ghi nhận là những người giỏi và
có uy từi. Một sự kiện đáng chú ý là năm 1908 trụ sở chmh
của Công ty được xây hai tầng tại làng Thạnh Đức, gần
cầu Phan Thiết, là di tích Trường Dục Thanh hiện nay.
Tầng dưới đặt quầy kinh doanh tạp hóa, vải vóc và thuốc
Bắc, cần phải có thầy thuốc Đông y phục vụ tại chỗ, vì vậy
"Liên Thành nuôi hai ông lang người Nghệ - Tĩnh"'^.

1. Dẩn theo sách Thông sử Công ty Liên Thành, tr.41. Tên hai
thầy lang này chưa tìm được. Cụ Phó bảng Nguyễn Sinh sắc cũng
làm nghề thuốc.

115