Page 55 - Di Tích Lịch Sử

một lòng chảo, là một thắng cảnh được bao bọc bởi dãy núi đá Kai Kinh ở phía tây và
dãy núi Bảo Đài - Thái Hoạ ở phía đông. Hai đầu ải có những ngọn núi đá độc lập cao
chót vót tạo thành những thế hiểm
Nếu đi từ Hà Nội lên Lạng Sơn được khoảng lOOkm ta sẽ đến sông Hoá, đó là nơi
bắt đầu khu di tích, ở đây có các di tích thành Kai Kinh, cầu Quan Âm, núi Tay Ngai
là những di tích chống Pháp của khởi nghĩa Hoàng Đình Kinh, đi ngược lên phía bắc
là khu Đổng Bành. Hậu cứ của tất cả các trận đánh Chi Lăng trong lịch sử có các địa
danh như: núi Bàn Cờ, phố Sặt, Lân Ba Tài, chợ Cung... Qua Đổng Bành ta sẽ đến khu
di tích: với các điểm thành Lũng, ngõ Thể, thành Kho, vực Bơi, đền Quan Nàng, Cửa
Dinh đặc biệt là chiến trường nơi giết tướng giặc Liễu Thăng: đó là đầm lầy Mã Yên,
núi Mã Yên, núi Bãi Đầm, Thành Bầu... ở đầy có bia chiến thắng và các công trình văn
hoá khác.
Phía bắc khu trung tâm cách khu nam Ikm với địa hình hiểm trở của thiên nhiên,
ông cha ta đã xây dựng những công trình quân sự: thành lũy kì vĩ, nối liền các núi chắn
ngang thung lũng từ tầy sang đông là các núi Mặt Quỷ, núi Quỷ, núi Nà Nông, núi Mã
sẳn còn có các di tích thành Ngăn, đấu Đong Quân, đổn Quỷ Môn, Bãi Hào... ở trên
các núi đã có nhiều hình thù kì lạ như hai mặt quỷ ở vách đá phía tầy, đầu quỷ ở ngay
chiến lũy cửa ngăn, đầu quỷ đực ở phía bắc núi Quỷ, đầu Quỷ cái ở phía nam núi Quỷ,
núi Phượng Hoàng ở làng Quan Thanh núi Nà Nông...
Những di tích này không còn nguyên vẹn, nằm rải rác cho đến tận làng Đàng, làng
Cóc giáp xã Mai Sao.
Năm 1077, sau khi được Thái úy Lý Thường Kiệt đích thân đến bàn bạc, chỉ đạo
binh cơ, dựa vào chiến tuyến Quyết Lý và Giáp Khẩu (dựng tại Chi Lăng), Phò mã
Thân Cảnh Phúc và quân dân Lạng Sơn đã cùng quân đội nhà Lý đánh tan quân Tống
xâm lược lẩn thứ hai. Năm 1284, tướng Nguyên là Nghê Nhuận khi qua Ải Chi Lăng đã
bị phục binh nhà Trần chặn đánh bằng hố bẫy ngựa và giết chết tại chỗ. Nhưng chiến
công oanh liệt nhất là vào cuối năm 1427 khi cuộc kháng chiến chống quân Minh do
Lê Lợi - Nguyễn Trãi lãnh đạo sắp bước vào giai đoạn kết thúc. Quân viện binh của
nhà Minh do An Viễn hấu Liễu Thăng chỉ huy đã rơi vào ổ phục kích của Tướng Lê Sát
tại núi Mã Yên. Liễu Thăng bị chém bay đầu tại trận, đạo quần cứu viện tan vỡ hoàn
toàn. Vương Thông ở thành Đông Quan hay tin chấp nhận đầu hàng. Đất nước sạch
bóng quân thù. Đến thế kỉ XVIII, dưới thời Hoàng đế Quang Trung, Chi Lăng lại một
lần nữa cùng quân dân cả nước đánh tan tành quần xâm lược nhà Thanh...
Một dấu tích khác đáng ghi nhận tại Ải Chi Lăng là nền Thành Chi Lăng do quân
Minh xây dựng vào thế kỉ XV. Phía nam Ải có một khối đá có hình dáng giống một
thanh kiếm khổng lồ gọi là Lê Tổ Kiếm (thanh kiếm của vua Lê Thái Tổ) và một tượng
đá có hình dáng giống một người quỳ gối, cụt đẩu gọi là Liễu Thăng thạch (đá Liễu
Thăng). Tượng đá gỢi nhớ chiến thắng Chi Lăng chém đầu tướng Liễu Thăng cách nay
gẩn 700 năm). Cạnh Ải Chi Lăng còn có Quỷ Môn quan. Theo sách Vân đài loại ngữ
của Lê Quý Đôn, đời nhà Tấn (265 - 420) binh lính giặc qua đó bị giết nhiều nên mới có
câu: “Quỷ Môn quan, Quỷ Môn quan! Thập nhân khứ, nhất nhân hoàn” {Quỷ Môn quan,

Một số í>i ticli lịdi sừ - VẰM VtoÁ Việt

c 56 )