Page 44 - Di Tích Lịch Sử

tỉnh Hoà Bình. Vào năm 1943, vỢ chổng nhà yêu nước Đỗ Đình Thiện mua lại đổn
điền này với giá một triệu đổng Đông Dương (tương đương khoảng 2.000 lạng vàng),
với chiểu dài khoảng 13km, chiều rộng khoảng 9km, trong đó có tới 2.000 mẫu ruộng
trống lúa, 4.000 trâu, bò, cừu, dê, 400.000 gốc cà phê và 200.000 gốc xoan và hiến cho
Chính phủ để lập Nhà máy In tiển. Những tờ bạc đẩu tiên trong lịch sử của Nhà nước
Việt Nam độc lập được phát hành ngày 3/2/1946 ở miến Nam Trung Bộ và cuối năm
đó xuất hiện rộng khắp cả nước. Trong khoảng một năm từ tháng 3/1946 đến tháng
4/1947, Đồn điển Chi Nê trở thành nơi in tiền của chính quyển cách mạng Việt Nam
và nơi trú ẩn an toàn cho nhiều cán bộ Đảng như Nguyễn Tạo, Văn Tiến Dũng, Lê Văn
Hiến... Sự ra đời nhà máy in đẩu tiên của cách mạng nước ta là vũ khí sắc bén trên mặt
trận tài chính, là đòn tàm lí đánh vào kẻ thù.
Năm 1947, sau khi bị máy bay Pháp oanh tạc, gia đình Đỗ Đình Thiện đã hiến
toàn bộ đồn điển cùng với tài sản ở đầy để đóng góp cho cách mạng và vể chiến
khu Việt Bắc. ở Việt Bắc, Đỗ Đình Thiện trên cương vị giám đốc trưởng của Nhà
máy Trần Hưng Đạo, với bí danh Hai Chi (tức ông Hai chủ đổn điền Chi Nê) phụ
trách vê' máy móc, phương tiện cho các công binh xưởng, sản xuất giấy cho Nhà
máy In tiền...
Tất cả khu vực xưởng chế biến cà phê của đồn điền được giao lại cho Bộ Tài chính
lập Nhà máy In tiến và xây dựng nhà xưởng cho công nhân ở. Nhà máy In tiền trong
buổi sơ khai của chính quyền cách mạng Việt Nam còn hết sức đơn giản. Máy móc
chưa hiện đại nên cách thức in tiến cũng rất thô sơ: in lần lượt từng màu, số sê-ri, sau
đó mới cắt. Mệnh giá lớn được in ốpxét, mệnh giá nhỏ được in bằng máy sốp, tipô. Lúc
đó còn in cả các mệnh giá tiền 5 đổng, 2 đổng, 1 đồng, 5 hào, 2 hào, 1 hào.
Tại Chi Nê đã ra đời đổng bạc mệnh giá lớn nhất lúc bấy giờ là 100 đổng Việt
Nam, còn được gọi là “tờ bạc trâu xanh”, vi trên tờ bạc có hình con trâu màu xanh.
In, cắt, đóng, đếm xong, tiền được cho vào hòm gỗ chất lên xe bò hoặc xe ngựa
chuyển vào xóm Đổng Thung, xã Cố Nghĩa cất giữ, rổi từ đó mới tỏa đi khắp nơi
theo lệnh trên. Ngôi nhà của một gia đình (ông Bùi Văn Tình) trong xóm được
trưng dụng làm... kho bạc và toàn bộ việc vận chuyển cũng do tự vệ xã thực hiện,
một hoặc hai ngày/lần. Có những thời điểm như tháng 11/1946, số lượng công
nhân của nhà máy in tiến lên đến hơn 100 người. Ban Giám đốc nhà in ở ngay
trong đổn điển.
Nơi đây cũng ghi lại dấu ấn của Bác trong lần Bác vể thăm Nhà máy In tiền và
Đồn điển Chi Nê. Ngày 19/2/1947, trên đường đi Thanh Hoá công tác, Bác Hổ đã
nghỉ lại ở Chi Nê trong đổn điển Đỗ Đình Thiện. Ngôi nhà nơi Bác nghỉ hiện vẫn
còn. Theo lời kể của bà Đỗ Đình Thiện mà Bảo tàng Hổ Chí Minh ghi lại hổi năm
1985 thì khoảng 6 giờ sáng Bác đến, có hai anh bảo vệ đi cùng: “Lúc đó vào khoảng
tháng hai nên trời còn lạnh. Chúng tôi mời Bác vào phòng khách sưởi ấm một lúc
rồi mời Bác dùng điểm tâm. Sau đó chúng tôi mời Bác đi thăm nhà công nhân ở và
một số gia đình người Mường ở gần đó. Lúc trở vê' gẩn đến nhà thì có hai chiếc máy
bay thám thính lượn. Mấy bác cháu xuống hầm trú ẩn.

Một số &i ticVi lịclt svf - vản VioÁ Việt Naw
c 45 >