Page 83 - Di Chỉ Của Nền Văn Minh Xưa

công nguyên, đã ngang nhiên dẫn bốn vạn quân xâm
phạm vào vưcmg quốc Patia. Không ngờ quân đội của
vưcmg quốc Anci (tức Patia) trí dũng song toàn đã tiêu
diệt trở lại, Klaso bị giết, hai vạn người chết, một vạn bị
bắt làm tù binh, một vạn thì tan tác tháo chạy, toàn bộ
vũ khí quân dụng chiến xa, ngựa chiến bị người Patia
chiếm hết, trở thành một trang sử bi tráng trong lịch sử.
Sau mấy chục năm, dưới ách thống trị của Augustus,
Roma mạnh lên hơn bao giờ hết, chấn động bốn phương.
Người Patia đành phải cầu hòa để giữ lấy bờ cõi mình,
chủ động trả toàn bộ binh mã xưa kia để tỏ lòng tôn
trọng và lấy quan hệ hữu hảo”.
Thể hiện câu chuyện trên phù điêu này quả là còn
sinh động hấp dẫn hơn so với dùng văn tự thể hiện, một
cách đặc tả thật tài tình sâu sắc của người tạc tượng.
Năm 1885, trong lúc thu dọn một nơi đổ nát ở cổ
thành, người Roma lại đào được một tượng đồng thau kỵ
sĩ ở tư thế ngồi, cũng trở thành một pho tượng gây nhiều
dư luận, nhà khảo cổ học Lanciani đã bình luận: “Như
một vận động viên bán dã man, hình như vừa trải qua
một cuộc vật lộn kéo dài đáng sợ, nay đã bừng tỉnh sau
giấc ngủ ngàn nãm; tôi chưa bao giờ nhận được một cảm
giác khác thường như vậy”.

Trong bảo tàng nhà tắm công cộng ở Roma có một
pho tượng đồng đúc vào thế kỷ 1 trước công nguyên, pho
tượng “ngồi của một đấu kiếm .sĩ”, thể hiện một cảnh
tượng là đấu sĩ nghỉ ngơi hoặc đang chuẩn bị bước vào

84