Page 343 - Dạy Học Vật Lý

Hanx Crixchiên ơcxtit (1777-1851)

tượng xảy ra mà không giải thích, không binh luận. Để bảo đảm cho những điều

công bố được thật chính xác, ông lại thực hiện lặp lại đầy đủ và hết sức cẩn thận

tất cả các bước của thí nghiệm, trước sự chứng kiến của đông đảo cộng sự và sinh
viên.

Ngày 21 tháng 7, ông gửi đến các nhà khoa học, các trường đại học về kết
quả thí nghiệm của mình trong một bài báo dài bốn trang có tiêu đề Thỉ nghiệm về

hiệu ứng của xung đột điện lên một kim nam châm. Bài báo này được lan truyền
rất nhanh trong cộng đồng các nhà khoa học trong nước và châu Âu.

ớ châu Âu, bài báo này đến với Ampe vào tháng 9 năm đó. Ngay lập tức,

Ampe lặp lại thí nghiệm đã mô tả trong bài báo và cũng thu được kết quả như
ơcxtit đã công bố. Sau đó Ampe đưa ra ý kiến giải thích rằng thí nghiệm do

ơcxtit thực hiện chứng tỏ dòng điện tác dụng lên nam châm; vậy ở đây dòng điện
có thể thay cho một nam châm, điều đó có nghĩa là dòng điện cũng có tác dụng từ

như một nam châm. Nói cách khác, thí nghiệm ơcxtit chứng tỏ rằng chung quanh
dòng điện có từ trường. Ngoài ra, Ampe còn chỉ rõ những yếu tố của lực (phương,

chiều, độ lớn) do dòng điện tác dụng lên kim nam châm (mà Ampe gọi là lực từ).

Từ đó có thể giải thích được những thắc mắc của ơcxtit đã nói ở trên.
Mặc dầu ơcxtit không giải thích được thí nghiệm của mình, nhưng giới

khoa học vẫn coi thí nghiệm của ơcxtit đã mở ra một quan niệm mới về điện và

từ, từ đó nó tạo ra một bước ngoặt trong lịch sử nghiên cứu về điện và từ. Đó là ý
nghĩa to lớn, ý nghĩa lịch sử của thí nghiệm ơcxtit. Do đó, ngay năm 1820, hội

Khoa học Hoàng gia Luân Đôn đã tặng ơcxtit huy chương Côplây (Copley), còn
viện Hàn lâm Khoa học Pháp thì tặng ông một giải thưỏưg trị giá ba nghìn phrăng

vàng.
Vinh danh

343