Page 179 - Dạy Học Vật Lý

Aletxanđrô Vônta (1745-1827)

hai gồm những người đã quá ngán ngẩm với thời tiết chính trị lên xuống thất
thường, khi quân Pháp đến họ chưa vội ra đi mà còn nghe ngóng tình hình.

Galvani thuộc nhóm thứ nhất, Vônta trong nhóm thứ hai. Galvani đã rời khỏi
nhiệm sở của mình ngay từ khi quân Pháp đến lần đầu, năm 1796. Galvani rời

khỏi nhiệm sở với hai bàn tay trắng, theo cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng. Ngày 04

tháng 12 năm 1798, Galvani qua đời tại Bôlônhơ, trong ngôi nhà của người anh,
ông bỏ lại trên đời tất cả danh vọng và sự nghiệp. Vài tháng sau khi chết, người ta

tmy tặng ông danh hiêu giáo sư danh dự. Bạn bè ông chỉ biết nói: thật mỉa mai

(với ý phàn nàn về sự đối xử bạc bẽo với ông). Sau khi Galvani chết, cuộc tranh
luận giữa hai phái kết thúc.

Năm 1792 Vônta bắt tay ngay vào thí nghiệm để chứng minh giả thiết của
phái mình, ông dùng hai tấm kim loại hình tròn, một tấm đồng, một tấm kẽm;

giữa hai tấm kim loại đó ông đặt một lớp xốp (giấy các tông, vải) tẩm nước muối
bếp. Nối hai tấm kim loại đó với hai đoạn dây điện, hai đầu còn lại của hai đoạn

dây để rời nhau. Bây giờ nếu đưa hai đầu dây còn lại vào hai lỗ tai, ông nghe thấy

có tiếng lạo xạo trong tai. Neu đưa hai đầu dây đó chạm vào hai điểm khác nhau
của lưỡi thì lưỡi cảm thấy như có vị đăng đắng. Vônta cho rằng những cảm giác

nói ừên là do có điện chạy qua tai, qua lưỡi (theo ngôn ngừ ngày nay, ta nói có
dòng điện chạy qua) gây ra. Điều đó chứng tỏ giả thiết của ông là đúng: cặp tấm

kim loại và nước muối ở giữa là nguồn gốc sinh ra điện.
Ngoài ra, ông còn nhận thấy nếu xếp các cặp tấm kim loại như trên chồng

lên nhau theo cùng một quy tắc, chẳng hạn tấm kẽm của cặp nào cũng ở dưới còn

tấm đồng ở trên, thì tác dụng của điện sẽ mạnh hơn rất nhiều. Hồi đó, người ta gọi
mồi chồng các cặp tấm kim loại đó là một “chồng Vônta”. Người Pháp gọi “chồng

Vônta” là “pin (pile) Vônta”, lâu dần cụm từ đó không còn mang nghĩa ban đầu

nữa mà có nghĩa mới là “thiết bị có thể sinh ra dòng điện do Vônta tạo ra”. Ngày

179