Page 100 - Dạy Học Vật Lý

SPBook - vươn tầm tri thức, chắp cánh tương lai

Theo Ghiômơ Libri (Guillaume Libri), nhà toán học Italia nổi tiếng, người
đã đọc rất kĩ một lượng đồ sộ các bản viết tay, các thư từ và cả các sách mà Galilê

viết, thì trong khoảng thời gian 1602 - 1603 (tức là khoảng thời gian Galilê đang

dạy ở Pađu) Galilê có làm thí nghiệm quan sát sự thay đổi nhiệt độ của không khí.
Ngày nay các dụng cụ thí nghiệm hồi đó không còn và cũng không còn

một di vật gì (chẳng hạn một bản vẽ) làm chứng cứ. Tuy nhiên có hai nguồn tài
liệu có thể giúp ta hình dung ra dụng cụ thí nghiệm đó. Nguồn thứ nhất là tài liệu

do Bênêđetô Caxtenli (Benedetto Castelli), nhà toán học Italia, học trò đồng thời là
bạn của Galilê, viết năm 1638. Nguồn thứ hai là tài liệu hiện được lưu giữ tại bảo

tàng Lịch sử Khoa học Phlorenxơ.

Trước hết ta hãy nói về tài liệu thứ nhất. Trong
tài liệu đó Caxtenli kể lại rằng ông trông thấy Galilê cầm

một chiếc bình thủy tinh nhỏ vào cỡ quả trứng gà, cổ

của cái bình nhỏ có dạng một cái ống (cũng bằng thủy
tinh) nhỏ vào cỡ thân cây lúa mì và dài khoảng
ĩ?
16 inches (khoảng bốn mươi xăngtimet). Galilê ấp
chiếc bình nhỏ đó bằng hai bàn tay để sưởi ấm cho

bình. Sau đó Galilê lộn ngược chiếc bình nhỏ, hướng cổ
bình xuống phía dưới và cắm vào một chiếc bình hình

cầu lớn có đựng nước, miệng cổ bình chìm trong nước

(xem hình ở trang trước). Khi Galilê buông tay ra thì
thấy nước trong bình hình cầu bị hút lên trong cổ bình

nhỏ lộn ngược ở bên trên.
Hiện tượng này là do sự dãn nở vì nhiệt của
Nhiệt kế Galiỉê
khối không khí trong bình nhỏ gây ra: khi buông tay ra (Nhiệt kế phản ứng chậm)
thì khối không khí trong bình nhỏ lạnh đi do đó thể tích

100