Page 419 - Bản Sắc Văn Hóa Việt Nam
P. 419
"trung"; cơ sở của quan hệ thứ hai là chứ "hiếu".
Dựa trên thái độ yêu quý, kính trọng cha mẹ, anh
ta sẽ tìm được cách ứng xử thích hợp trong các quan
hệ khác.
Qua cách ứng xử của anh ta với Tổ quốc và gia
đình, anh ta có được một thân phận và một diện
mạo. Anh ta được đảm bảo về thân phận khi gia
đình, họ háng, làng xóm và đất nước che chở, đùm
bọc anh ta, cấp cho anh ta ruộng công để cày, giúp
đỡ anh ta trong nghèo đói ôm đau, dựa trên nguyên
lý "tình n g h ĩ a Anh ta có diện mạo trong gia đình,
họ hàng, làng xóm trong Tổ quốc, được đối xử theo
địa vị, công lao, đạo đức của anh ta. Qua cách đối
xử này, người ta sẽ nói anh ta có nhân cách cao
hay nhân cách thấp. Nhân cách không lệ thuộc váo
địa vị, tài sản, học vấn, quyền lực. ông vua tủy
theo nhân cách có thể minh quân, hay hôn quân,
bạo quân. Khi còn sống, ông vua được gọi bằng niên
hiệu. Chẳng hạn vua Hồng Đức, khi chết đi căn cứ
vào nhân cách ông ta triều đình đặt cho ông ta một
cái tên là Lê Thánh Tông vì ông ta sáng suốt trong
việc cai trị. Một ông khác mang tên lá Ngọa Triều
vì chỉ biết nằm. Trong cách xưng hô của người Việt
ta thấy tâm thức này. Với cha tôi là con, với anh
tôi là em, nhưng với con tôi lại là cha, với em tôi
lại là anh. Với mọi người tôi tự xưng là tôi, tức "tôi
tớ", người phục vụ anh. Cái tôi không có giá trị bất
biến ở tự nó, cũng không được đo bởi số tiền tôi có,
nguồn gốc gia đình, chức vụ, địa vị của tôi như
trong một xã hội cá nhân luận mà được quy định
421
