Page 32 - Tuổi Trẻ Hoàng Văn Thụ

Năm một nghìn chín trăm mƣời bảy (1917), sau khi Đặng Tử Mẫn thuê ngƣời đánh vào đồn

Tà Lùng bên Cao Bằng đƣợc ít lâu, việc không thành, nhƣng còn lại câu chuyện đồn thổi, thế là
ngƣời ta thấy đánh thằng Tây, thằng quan cũng có thể đƣợc và đã có ngƣời đánh thật rồi. Một

hôm, tri phủ Cung Khắc Đản ở Thất Khê có việc quan, đi xe ngựa ra Đồng Đăng. Đến chỗ qua
cầu Tà Lài, sang bên bờ suối Lũng Lừ gặp một đám ngƣời các làng Tà Lài, Ma Mèo, Cốc Nam,

Khơ Đa vừa đi phu làm đƣờng Bình Nghi về đến đấy. Đang cáu giận gì không biết, họ xô ra - cứ
xẻng cuốc ấy giơ lên, đánh chết cả quan phủ và con ngựa. Chỉ có ngƣời xà ích chạy thoát. Sau

đấy, Tây ở Lạng Sơn đem lính về triệt hạ trụi cả bốn làng. Nhiều nhà trốn, vƣợt biên giới. Nhà

Mã Thành Nhân phải trôi giạt sang Lũng Nghìu là từ cái tích ấy.
Đến bây giờ, đã ngoài mƣời năm.

Xóm Lũng Nghìu chen chúc lẫn với đá. Nhƣng ngƣời ở núi bảo ở gần đá nhƣ thế đỡ bị gió

cuốn đổ nhà và khi có cƣớp hay có quan quân đến, ngƣời ta dễ gọi nhau trốn lên hang.
Trông xa, chỉ thấy Lũng Nghìu lô nhô đá với đá, lạnh ngắt. Cái nhà chẳng khác con tắc kè,

hệt màu đá, bám vào đá. Đến gần mới nhìn ra cái mái tranh xám đen ngất nghểu trên mảnh tƣờng
trình vàng loang lổ. Suốt ngày ngƣời đi đâu hết, không nhà nào có khói. Chỉ đến chặp tối, trong

xóm mối loé ánh lửa.
Ngƣời Lũng Nghìu quanh năm chỉ biết sống bằng của trời đất. Mùa xuân nghe chim gọi vịt

kêu thì sắp sẵn giỏ đợi mƣa mới xuống, ra chân núi bắt ếch chơi xuân đi tìm đôi. Rồi tháng sáu,

tháng tám lúc thì móc con tắc kè, lúc thì đào con tê tê, rồi bắt con thỏ rừng, con trăn gió. Vì
miếng ăn nên khéo, chẳng con vật nào bị ngƣời trông thấy mà nó chạy thoát nổi. Mùa nắng đi cắt

tranh. Còn cả năm thì đi hái củi kiếm cái ăn hàng ngày. Bó tranh và gánh củi, con tắc kè, con thỏ
đem xuống bán chợ Đồng Đăng, chợ Ái Khẩu. Bán xong lại lặn lội vào khe đá.

Ngƣời già hay than thở: ngày xƣa, cái gì cũng khác, cũng nhiều, cũng đẹp hơn bây giờ. Ngày
xƣa, cả đến con tắc kè cũng còn khờ dại cứ gọi nhau đến ngay đầu nhà cho mà bắt, không phải

leo khó nhọc lên đỉnh núi tìm hang nhƣ bây giờ. Cỏ tranh thì đứng cửa đã ngập mắt, đi một bƣớc

cũng quơ đƣợc hàng gánh. Chẳng biết xƣa có thế không, nhƣng quả là bây giờ đào nổi con tê tê
đem bán đƣợc đồng bạc cũng đứt hơi. Một ngày chỉ hái xong bó củi đã tối rồi. Các cụ nói ngày

xửa ngày xƣa nào đấy vui hơn, sung sƣớng hơn còn đời ngƣời ta thì cứ mỗi năm mỗi khổ thêm.

Nhƣng có lẽ những ngƣời khổ bây giờ, đến ngày sau cũng lại nói rằng trƣớc kia sƣớng hơn bây
giờ nhiều. Đời ngƣời nghèo cứ lần hồi, mòn mỏi và khao khát thế.