Page 194 - Thắm Dò Vũ Trụ

Làm thể nào để biết một hòn đá là thiên thạch?

Nếu đặt trước mắt bạn một đống đá và sắt cục, bạn có phân biệt
được hòn nào là thiên thạch, hòn nào là đá hay sắt tự nhiên không?
Chẳng khó lắm đâu. Để ý một chút, bạn sẽ thấy thiên thạch có lóp vỏ
mỏng và những rãnh không khí rất đặc trưng.
Khi bay vào bầu khí quyền, thiên thạch cọ xát vói không khí nên bề
mặt bị nóng lên mấy nghìn độ, và chảy thành nước. Sau đó, khi nguội
dần, bề mặt nóng chảy này đóng lại thành một lóp vỏ mỏng gọi là lóp vỏ
nóng chảy, thường chỉ dày độ Imm, màu nâu hoặc nâu đen.
Trong quá trình lóp vỏ này nguội dần, không khí thổi qua bề mặt nó
và để lại những vết hằn rõ, gọi là các rãnh không khí, trông giống như
vết ngón tay để lại khi ta nắm bột mì. Lóp vỏ nóng chảy và những rãnh
không khí là đặc điểm chủ yếu của thiên thạch. Nếu thấy tảng đá hay cục
sắt nào có các đặc điểm kể trên, thì có thể khẳng định đó là thiên thạch.
Một số thiên thạch roi xuống đất lâu ngày, bị mưa nắng phong hóa
làm bong mất lóp vỏ cứng. Trường họp đó, khó nhận ra các rãnh không
khí, nhưng đã có cách khác để nhận ra chúng. Thiên thạch đá trông rất
giống đá trên Trái đất, nhưng vói cùng thể tích, bạn sẽ thấy nó nặng hon
nhiều. Chúng thường chứa một lượng sắt nhất định, có từ tính, dùng
nam châm thử là biết ngay. Ngoài ra, quan sát kĩ mặt cắt của thiên thạch
đá, bạn sẽ thấy trong đó có rất nhiều hạt tròn nhỏ, đường kính l-3mm.
90% thiên thạch đá đều có những hạt tròn nhỏ như vậy.
Thành phần chủ yếu của thiên thạch đá là sắt và niken, trong đó sắt
chiếm khoảng 90%, niken 4-8%. Lượng niken trong sắt tự nhiên trên Trái
đất không nhiều như vậy. Nếu mài nhẵn mặt cắt của thiên thạch sắt rồi
dùng axit nitric bôi vào, sẽ xuất hiện những vết rỗ rất đặc biệt, giống như
các ô hoa. Đó là vì thành phần Ccác chất trong thiên thạch sắt phân bố
không đều, chỗ nhiều chỗ ít niken. Chỗ chứa nhiều niken khó bị axit ăn
mòn và ngược lại, tạo nên các đường vân. Đây cũng là một cách để nhận
biết thiên thạch.

194 -