Page 43 - Bài Văn Mẫu

thì phải học hành chữ nghĩa và đạo lí thánh hiền. Nhiều nhà nghèo không đủ
cơm ăn, áo mặc vẫn cô' gắng cho con đi học. Những gương sáng về tinh thần
hiếu học như Mạc Đĩnh Chi, Nguyễn Hiền, Lương Thế Vinh, Lê Quý Đôn,
Nguyễn Khuyến... mãi mãi lưu truyền hậu thế.
Trên khắp đất nước Việt Nam, có những vùng nổi tiếng là đất học với truyền
thống học hành, đỗ đạt qua nhiều đời như Kinh Bắc, Thărig Long, Hải Dương,
Hà Nam, Nam Định, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Nam, Thừa Thiên - Huế... với
những dòng họ nổi tiếng đem lại vinh quang cho quê hương, đất nước.
Năm 1070, dưới thời Lý, trung tâm giáo dục lớn nhất đồng thời cũng là
trường Đại học đầu tiên của nước ta được thành lập, gọi là Quốc Tử Giám đặt
ở kinh đô Thăng Long, là nơi đào tạo ra những nhân tài phục vụ cho các triều
đại vua chúa. Đến năm 1236, tức là 10 năm sau khi nhà Trần cầm quyền thay
thế nhà Lý, Quốc Tử Giám được đổi tên thành Quốc Tử Viện, không chỉ dạy
dỗ con em vua chúa mà còn mở rộng cho con em các quan trong triều vào
học. Đến năm 1253, các Nho sĩ trong nước cũng được theo học tại đây. Dưới
thời Trần, trường học được mở ra khắp nơi để đáp ứng nhu cầu học tập của
con em nhân dân. Mục tiêu giáo dục thời kì này là nhằm đào tạo những người
có đủ tài đức theo quan niệm phong kiến để phục vụ cho chính quyền của
nhà vua, có tài kinh bang tế thế và chỉ huy chiến đấu bảo vệ đất nước. Truyền
thống tôn sư trọng đạo thấm nhuần trong đời sống tinh thần của dân tộc Việt.
Ngay cả các bậc vua chúa cũng vậy. Nhiều bậc quân vương đã tỏ ra rất trọng
thị những người thầy tài cao đức lớn, cung kính vời vào trong cung để dạy dỗ
các hoàng tử, công chúa.

Chu Văn An (1292 - 1370) không theo con đường khoa cử đỗ đạt làm quan,
mà ỏ nhà mở trường dạy học. ông nổi tiếng khắp nước về đức độ và kiến thức
uyên bác. Một số học trò của Chu Văn An đã đỗ đạt cao, làm quan đầu triều
như Phạm Sư Mạnh, Lê Quát... nhưng vẫn một lòng kính phục thầy: mỗi lần
tới thăm đều cung kính chắp tay lạy tạ thầy. Năm 1325, thầy Chu Văn An được
triệu vào cung dạy dỗ các hoàng tử, sau đó nhận chức Tế tửu nhà Thái học,
tức Hiệu trưởng trường Quốc Tử Giám. Sau khi ông mất, để tỏ lòng kính trọng
và biết ơn, vua Trần Nghệ Tông đã tôn vinh Chu Văn An là quốc sư, ban cho
ông tên hiệu là Văn Trinh và thờ ở Văn Miếu.
Dưới thời Lê sơ, triều đình phong kiến có một bước tiến vượt bậc về mặt
khuyến khích, tổ chức học tập, thi cử để phát hiện, đào tạo nhân tài. Đếh thời
Lê Thánh Tông, việc chọn người có học thành mục tiêu của thi cử. Trong một

42