Page 43 - Nguyễn Văn Linh Hành Trình Cùng Lịch Sử

Thế là diễn vở đầu “Trưởng giả học làm sang”. Tôi sắm vai bà lourdain,
chú Mười sắm vai Élise, con gái của Ịourdain; tôi chịu trách nhiệm luyện
giọng cho anh em, đặc biệt luyện giọng cho chú Mười - lúc này, chú Mười
tiếng Pháp đã khá. Đối với chú Mười, nhà hóa trang Đinh Nhu không phải
quá vất vả như đối với người khác, chú Mười người mảnh dẻ cao cao, chân
mày đã dày lại đen, lông nheo cũng dài khỏi phải tính chắp dán lông nheo
thêm. Mặt trái xoan, lại có miệng chúm chím như gái kiêu hãnh, tiếng nói
luyện cũng nhanh. Trong vai Élise - con gái cưng nhà trưởng giả, củng như
năm sau, trong vai Hortense con riêng của nữ hoàng Joséphène, vỢ của
Napoléon, chú Mười đóng rất đạt, nhưng mà đó cũng là “tai vạ”. “Élise”,
“Hortense” cũng như bà “Jourdain” ngày ngày đến giờ trực ở cổng đế lao là
có vài ba chú người Corse'‘\ có vẻ quê mùa vào khám hay đến chỗ chúng
tôi đứng chơi để đi tìm hỏi cô đầm “nâu” và bà Ịoséphène để tán phét,
ngắm nghía cầu thân. Chú Mười hễ gặp mấy “tướng” đó là lủi một hơi
xuống nhà bếp trốn sau đống củi, để mặc bà lourdain xử sự.
Cũng có kết quả bất ngờ từ những buổi diễn Molière thứ nhất và từ sau
diễn Napoléon của Saint George de Bouhelier, trong đó tôi đóng vai chính.
Sau khi Napoléon qua đời ở Saint Hélène trên sân khấu thì một số gác-dan
người Corse xem đứng dậy giơ tay lên thái dương đứng nghiêm chào vĩnh
biệt. Từ đó tất cả Tây tà, kể cả chủ ngục đểu có thái độ đồi hẳn với tù nhân
Đê' lao 2. Trước kia chúng nó thường chửi là quân xúc lúa bắt heo thì nay
chúng nó coi như là trí thức cả.
Từ 1933, chú Mười đã đọc thông thạo tiếng Pháp. Những quyển đáu
tiên chú đọc một mình được, hỏi thêm chút ít thôi là: A.B.C chủ nghĩa
Cộng sản; Mười ngày chấn động hoàn cầu. Dẩn dẩn sau là Chủ nghĩa xã hội
không tưởng và Chủ nghĩa xã hội khoa học của Engels; Tuyên ngôn Cộng
sản của Marx và Engels. Triết học biện chứng của Polizer và Boukharine;
Kinh tế chính trị học phổ cập của Segal của Lapidus Ostrovitianov - (Trích
lược Bộ Tư bản của Marx), Những vấn để của chủ nghĩa Lenin của Staiin...
Còn bao nhiêu sách nữa như Bộ Tư bản, Bộ Chủ nghĩa Lenin toàn tập.

1 Là một hòn đảo của Pháp tại Địa Trung Hái. Hoảng đế Napoléon Bonaparte của Pháp được sinh
ra tại đảo Corse.

42