Page 572 - Di Tích Lịch Sử

Nam Kì đã chọn nơi đây là điểm liên lạc đối với các tổ chức cách mạng trong
toàn miền”.
Vào những thập niên cuối thế kỉ X IX các cuộc khởi nghĩa ở miến Nam lần lượt
bị thất bại.
Nhận thức được tình hình đó, năm 1890 ông Nguyễn Giác Nguyên, đã dời nhà từ ấp
Bình Nhựt ra chợ Bình Thủy lập một tiệm thuốc bắc lấy tên là Nam Nhã Đường, dùng
làm nơi liên lạc, tập hợp những tấm lòng yêu nước và che mắt chính quyền, chuyển
phong trào chống Pháp từ hình thức khởi nghĩa vũ trang sang đấu tranh hợp pháp. Được
ít lâu, nhản các ông: Đinh Háo Khiêm, Ngô Cẩm Tiền ở chùa Quang Nam Đường (Đa
Kao - Thành phố Hồ Chí Minh) xuống Bình Thủy truyền bá đạo Minh Sư - một tôn
giáo bắt đẩu từ bên Tàu, thờ Tam giáo (Nho, Phật, Lão), năm 1895 ông Nguyễn Giác
Nguyên dẹp tiệm thuốc và trở về ấp Bình Nhựt (tại đầu cẩu Bình Thủy) lập một ngôi
chùa ba căn đơn sơ (cột cây, lợp ngói) mang tên là Nam Nhã Đường để truyền bá đạo
Minh Sư và xây dựng cơ sở hoạt động. Bên cạnh chùa một trại cưa nhỏ được hình thành.
Năm 1905 chùa được tái thiết, gồm 5 căn, 2 chái. Lúc bấy giờ ngọn lửa của phong
trào Đông du, Duy tân do cụ Phan Bội Chầu lãnh đạo chống lại sự đàn áp của cuộc
đấu tranh yêu nước và chính sách ngu dân của Pháp đã bắt đẩu nhen nhóm và gầy ảnh
hưởng rộng lớn đối với các sĩ phu yêu nước miền Nam. ở đây các nhà ái quốc đã thành
lập những thương hội như “Minh Tân khách sạn”, “Minh Tân công nghệ”, “Tế Nam”...
để làm kinh tài giúp đỡ cho các tổ chức đưa học sinh du học nước ngoài.
Tại chùa Nam Nhã, ông Nguyễn Giác Nguyên và em vợ là Nguyễn Doãn Cung đã
cố gắng khai thác ruộng vườn, trại cưa nhỏ ngày càng phát triển và trở thành một trại
cưa rất lớn đem lại nguổn lợi tức khá cao. Thầy Ba Quy (Trương Vận Đạt) lo việc chỉ
huy mua bán gỗ, thẩy Ba Chệch (Phạm Minh Đạt) thì lo tổ chức cày bừa, cấy gặt....
tạo nguổn vốn ngày càng dồi dào, đây là hậu thuẫn vững mạnh cho phong trào Đông
du trong tỉnh do Nguyễn Thần Hiến lãnh đạo.
Tháng 2/1913, Cường Để quyết định rời Nhật vê’ Nam Kì để vận động cho phong
trào. Khi đến xã Long Tuyển, Cường Để đã đến tại chùa Nam Nhã gấn 20 ngày để cùng
cụ Nguyễn Giác Nguyên mưu bàn quốc sự. Thời gian lưu trú tại chùa rất bí mật, mọi
sự liên lạc đểu do ông Huỳnh Quang Thành đảm nhiệm, nên trước khi rời khỏi chùa
Cường Để đã đem tiến giúp đỡ của chùa lập một số cơ quan thông tin ở Sài Gòn, phần
còn lại chuyển sang Hồng Kông. Sau đó Cường Để bí mật lên tàu của Công ti Thái cổ
trở về Sài Gòn. Khi Cường Để vừa rời khỏi Cần Thơ thì nội vụ bị Pháp phát hiện, chùa
bị đóng cửa và sư cụ Nguyễn Giác Nguyên bị chúng bắt giam tại khám Mỹ Tho. Khi sư
cụ Nguyễn Giác Nguyên được trả tự do thì chùa được phép hoạt động trở lại nhưng
luôn luôn bị mật thám theo dõi nên các đổng chí trong phong trào Đông Du đã hạn
chế việc liên lạc với chùa.
Tháng 9/1929, Đặc uỷ Hậu Giang được thành lập do đổng chí ưng Văn Khiêm là
bí thư, đóng trụ sở tại chợ Bình Thủy, chùa Nam Nhã được dùng làm nơi liên lạc giữa
đặc uỷ Hậu Giang và xứ uỷ Nam Kì. Ngoài các đổng chí trong xứ uỷ Nam Kì và đặc uỷ
Hậu Giang, chùa Nam Nhã còn là nơi lui tới của các nhà cách mạng lỗi lạc Ngô Gia

Một s ố &i tícli lịcVi svr - VẰM VioÁ Việt N A m
c 5 8 1 >