Page 344 - Di Tích Lịch Sử

qua tuổi ấu thơ cho đến lúc trưởng thành, rổi phất cờ khởi nghĩa trở thành những lãnh
tụ kiệt xuất của nông dân và dân tộc vào cuối thế kỉ XVIII. Hiện nay, trong khu vườn cũ
của gia đình anh em Tây Sơn, sát bên cạnh điện thờ Tây Sơn vẫn còn lại 2 di tích cực kì
quý giá, là cây me cổ thụ và giếng nước xưa, tương truyền có từ thời ông Hổ Phi Phúc.
Cây me cổ thụ hơn 200 tuổi, tương truyền do thần sinh ba anh em Tây Sơn trồng,
nằm ở bên cạnh điện Tây Sơn, cành lá xum xuê che rợp cả một góc vườn. Cây me cổ
thụ này cao 24m, đường kính thân l,2m, tán rộng che phủ hơn 600ml Cây me đã đi
vào kí ức dân gian trong một cầu ca quen thuộc, trữ tình, đượm màu lịch sử:
“Câỵ me cũ, bến Trẩu xưa
Không nên tình nghĩa thì cũng đón đưa cho trọn niềm”
Theo những tư liệu ghi lại ở Bảo tàng Tầy Sơn, sau khi rời quê vỢ ở làng Phú Lạc,
ông Hổ Phi Phúc cùng vợ đến định cư ở làng Kiên Mỹ, bên dòng sông Côn thơ mộng.
Ngày ấy, Phú Lạc và Kiên Mỹ thuộc ấp Kiên Thành, huyện Tuy Viễn, phủ Quy Nhơn,
vẽ sau đều thuộc xã Bình Thành, huyện Tầy Sơn. ông Hồ Phi Phúc dựng một ngôi nhà
khang trang, đồng thời trổng cây me bên trái và đào một giếng nước bên phải ngôi
nhà, phía trước là cánh đồng trù phú, màu mỡ xanh ngắt trải dọc sông Côn. Đây cũng
là nơi ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ lấn lượt chào đời.
Đến giờ người dân trong vùng vẫn còn lưu truyền những câu chuyện vê' tuổi thơ của
ba anh em Tây Sơn gắn bó với cây me trong vườn nhà. Đó là nơi hằng ngày ba anh em
học võ, luyện công và sau khi khởi nghiệp, dưới tán me này, Bắc Bình Vương Nguyễn
Huệ đã chủ trì bao cuộc luận bàn đại sự cùng văn thần võ tướng vể thời cuộc, đất nước,
vể phạt Bắc chinh Nam. Sự nghiệp vẻ vang cùa nhà Tầy Sơn đã gắn bó với cây me, giếng
nước trong vườn nhà ngay từ buổi khởi đẩu và kéo dài suốt một thời kì lịch sử lẫy lừng.
Sau khi nhà Nguyễn được thành lập, Nguyễn Ánh đã thực hiện chính sách báo thù
đối với nhà Tây Sơn một cách hết sức tàn ác. Theo đó, ngôi nhà từ đường do cụ Hổ Phi
Phúc tạo dựng trước đây bị san phẳng. Thế nhưng cầy me già vẫn uy nghi đứng đó bên
cạnh giếng nước trong vắt, mát lành đến ngày nay, không ai giải thích được vì sao những
chứng tích này không bị tàn phá ngoài những tương truyển dân gian đầy tôn kính.
Tuy nhiên, nhân dân địa phương ở đây đã đóng góp tiển của, công sức xây dựng lại
ngôi nhà anh em Tây Sơn ngay trên nền đất cũ, làm nơi thờ tự ông bà Hổ Phi Phúc, song
ngôi từ đường này cũng bị nhà Nguyễn tiếp tục cho phá hủy. Người dân trong làng sau
đó phải dựng một ngôi đình ngay trên nền nhà cũ, cạnh cây me, gọi là đình Kiên Mỹ, bí
mật thờ “ba ngài Tây Sơn”. Để che mắt vua quan nhà Nguyễn, bể ngoài đình Kiên Mỹ thờ
thành hoàng, có xin sắc nhà Nguyễn dù thực chất thờ Tây Sơn tam kiệt.
Năm 1947, đình Kiên Mỹ bị phá để tiêu thổ kháng chiến và dân làng lập một miếu
nhỏ ngay dưới gốc me già tiếp tục thờ cúng ba ngài Tây Sơn. Đến năm 1960, người dân
trong vùng xây dựng lại ngôi miếu khang trang hơn, lấy tên là Điện Tây Sơn cũng ngay
dưới tán me già. Hằng ngày có rất nhiều du khách đến từ mọi miển đất nước xin thỉnh
những cây me con nhân giống từ cây me cổ thụ về trổng như tin vào sự linh thiêng,
may mắn, như một nghĩa cử lưu truyền, gìn giữ một giai đoạn rực rỡ của nhà Tầy Sơn
tuy hữu hạn mà vĩnh hằng trong lòng dân Việt.

Một tồ t>i ticVi lịcVi từ - vẰti VioẤ Việt N avm
350 )