Page 127 - AllbertEstens

được xác định bởi những nhóm phép biến đổi trong đó sự thay

đổi pha của các trường không làm thay đổi bất kỳ đại lượng vật

lý đo được nào. Bảng 2 tóm tắt những chuyển pha như vậy trong

các giai đoạn rất sớm của mô hình Big Bang.

Bảng 2. Những chuyển pha trong quá trình tiến hóa của vũ trụ

(t: thời điểm, T: nhiệt độ tuyệt đối tính theo GeV) [6].

• Ngay sau khi Big Bang bắt đầu: Đối xứng G của lý thuyết thống

nhất lớn (GUT) chưa bị phá vỡ. Vũ trụ lúc bấy giờ là một thứ "cháo"

gồm các hạt không có khối lượng photon, quark, lepton, gluon, \N±, z°,

các bozon cỡ X, Y t... của GUT và một số bozon Higgs. Nếu có siêu đối

xứng thì còn có các đối thể siêu đối xứng của các hạt trên: photino đối

với photon, gluino đối với gluon.....

• t ~ 10'37 sec, T ~ 1016 GeV: Chuyển pha GUT: Đối xứng G vỡ

thành đối xứng Gs: các hạt X, Y ,... và một số bozon Higgs nhận khối

lượng - Mx.

• lạm phát (t ~ 10 35s -): sẽ nói ở Mục III.

• t - 10-10 sec, T - 100 GeV: Chuyển pha điện - yếu: Đối xứng

Gs thành đối xứng SU(3)C X U(1)em : các hạt W*, z° và các trường

Higgs điện - yếu nhận khối lượng ~ Mw.

♦

• t - 10-4 sec, T - 1 GeV: Các quark liên kết với nhau thành các

h a đ r o n .

• t w 180 sec, T » 1 MeV: Tổng hợp hạt nhân nguyên thủy: p + n

- > D , 3 H e , 4 H e , 7 L i.

• t » 380.000 năm, T * 3000 K: Vật chất và bức xạ thôi liên kết,

các nguyên tử hình thành, bức xạ tồn tại một cách độc lập và nguội dần

tới nhiệt độ hiện nay te 2,73 K.

• t » 2 X 10® năm: Bắt đầu hình thành các cấu trúc (thiên hà, cụm

thiên hà,...).

125