Page 6 - Xã Hội Việt Nam Thế Kỷ XVII

hiền từ nhưng ít nói. Tôi chỉ được mọi người giới thiệu đó là
một cán bộ cũ của thư viện.

Sau này, khi tôi hoạt động nhiều trong công việc của Hội
Sử học, tổ chức những sinh hoạt như phổ biến kiến thức,
hội thảo kỷ niệm các sự kiện hay nhân vật lịch sử, luôn thấy
vị khách lão thành ấy có mặt. Khiêm nhường ngồi ở những
hàng ghế sau ít ai để ý. Nhưng với các bậc lão thành, nhất
là trong giới nghiên cứu thì mọi người đều tỏ sự kính trọng
khi gặp cụ. Dần dà tôi biết nhiều hơn vê' con người này. Hỏi

chuyện cụ, nhất là liên quan đến sách vở cái gì cụ cũng am
tường ẩn sau cách nói rất khiêm nhường. Hơn thế thi thoảng
cụ còn đến nhà tôi, khi đó sống trong khu phố cổ. Không gặp
tôi thì trò chuyện với mẹ tôi, cũng thuộc hạng người cũ của
Hà Nội nhưng ít hơn cụ hơn chục tuổi. Câu chuyện giữa họ
là gì tôi không rõ, nhưng mẹ tôi luôn tỏ sự tôn trọng và chỉ

nói với tôi rằng ngày xưa cụ ấy thuộc hạng người “danh giá”.
Một lần tôi có dịp sang Pháp, cụ Phấn đến nhờ tôi gửi
một lá thư cho bà Tiến sĩ Thu Trang - Công Thị Nghĩa, một

nhà sử học Việt kiều chuyên viết về những nhân vật lịch sử
thời cận đại trong đó có Phan Châu Trinh và Hồ Chí Minh
và có sách in ở Việt Nam. Lá thư mà thực ra là một tài liệu
viết về tổ chức “Hội Tam điểm” ở Việt Nam mà cụ từng là
một người tham dự khá sâu sắc. Cụ viết để cung cấp thêm
những hiểu biết về tổ chức này mà Tiến sĩ Thu Trang mới chỉ
tiếp cận qua các nguồn tư liệu. Cụ bổ sung nhiều điều và cải

chính đôi điểu. Tôi biết nội dung bức thư vì chính cụ dặn đây
là thư ngỏ nên cứ đọc trước rồi sẽ chuyển sau. Hẳn cụ giữ ý
để tôi yên tâm mang giúp thư ra nước ngoài. Nhưng với tôi
lá thư khá dài ấy là một nội dung rất bổ ích về một tổ chức
hoạt động rất bí mật nhưng lại có không ít tác động vào lịch
sử Việt Nam thời cận đại (Pháp thuộc). Chính cụ đã mách
bảo tôi rằng trong thư viện và lưu trữ có những tài liệu cho