Page 169 - Xã Hội Việt Nam Thế Kỷ XVII
P. 169
HOẠT ĐỘNG CHÍNH TRỊ
1/ Năm tôi lên 7 tuổi, Pháp chém 29 người dự cuộc khởi
nghĩa của Tổng Thế ở Thị xã Phú Thọ. Việc này có làm tôi
xúc động rất mạnh. [... ]
Lòng yêu nước của tôi được nhen lên qua các truyện
Hưng Đạo Vương, Việt Lam xuân thu. Trái lại cuốn Đại Pháp
công thần của Lê Văn Thơm cũng có tác dụng không tốt, làm
cho tôi mến một số nhân vật lịch sử của Pháp, nhất là Na-pô-
lê-ông thứ nhất.
2/ Khi tôi lớn lên, phong trào yêu nước phát triển mạnh.
Khoảng đầu năm 1926, một số lớn anh em học sinh Trường
Thành Chung (Hải Phòng), chúng tôi đến khúc đường trước
vườn hoa Huyện Rào, dương biểu ngữ đón đường toàn
quyển Va-ren từ Đổ Sơn về, “cám ơn” hắn đã ân xá cụ Phan
Bội Châu, đây là một cuộc tập dượt nhỏ, có ý nghĩa vì chúng
tôi không đi theo tên đốc học Paggianelli đến Sở đốc lý Hải
Phòng để biểu lộ lòng cảm tạ. ít tháng sau, chúng tôi tham
gia lễ truy điệu cụ Phan Chu Trinh ở chùa Dư Hàng; một
trong số người đứng tổ chức lễ ấy là Nguyễn Phương Thảo,
học sinh cũ của trường Tiểu học Bo-nan, sau này là Trung
tướng Nguyễn Bình.
Năm 1927, chúng tôi diễn kịch “Lọ vàng”, “Bạn và vợ” để
lấy tiền giúp đồng bào bị nạn lụt. ở Hải Phòng, tinh thần yêu
nước lên cao trong học sinh. Chúng tôi dịch các bài học soạn
bằng tiếng Pháp ra quốc văn, in thạch (in bằng cách dùng
thạch đổ vào khuôn, in chữ hoặc bản vẽ lên bằng mực đặc
rồi truyền sang giấy trắng) để giúp lẫn nhau học cho dễ. Bản
thân tôi dịch các bài thực vật học. ít lâu sau thì tôi tham gia
1 tiểu Sở Việt Nam Thanh niên Học sinh Cách mạng Đồng
chí Hội. Tôi có viết truyền đơn, in truyền đơn; chúng tôi học
170
