Page 45 - Tìm Hiểu Về Trái Đất
P. 45
I
"Vũ đài của đất liền" cố địa hình gì?
Vùng cao nguyên là noi địa thế sừng sững, hùng vĩ, gập ghềnh hiểm
trở, nhấp nhô uốn lượn từ trước đây đã được gọi là "vũ đài của đất liền".
Cao nguyên đã được hình thành trong một thòi gian dài, liên tục, trên
một diện tích lớn khi vỏ Trái đất vận động dâng cao. Độ cao so vói mực
nước biển khoảng trên 500m. Cao nguyên chủ yếu có hai loại, một loại
bốn phía là dốc đứng nhưng bề mặt rộng rãi bằng phẳng, địa thế có độ
nhấp nhô không lớn.
Cao nguyên cao nhất thế giới là cao nguyên Thanh Tạng ở Trung
Quốc, độ cao trung b'mh so vói mặt nước biển trên 4000m, cao nguyên
này được gọi là "nóc nhà thế giói". Theo khảo sát khoa học, mấy chục
triệu năm về trước, noi đây còn là một vùng biển rộng mênh mông nối
liền vói Địa Trung Hải. về sau do sự vận động bản khối, bản khối An Độ
trong bản khối An Độ Dương va chạm vói bản khối châu A, vỏ Trái Đất
đã trỗi dậy hình thành nên cao nguyên Thanh Tạng ngày nay. Do lịch sử
hình thành tương đối ngắn nên cao nguyên Thanh Tạng cũng chính là
cao nguyên "trẻ tuổi" nhất trên thế giới. Cao nguyên đất vàng (hoàng
thổ) ở Trung Quốc là do các hạt cực nhỏ ở sa mạc vùng Mông cổ, Trung
Á chếch về phía Bắc tích tụ lại mà thành.
Các cao nguyên nổi tiếng trên thế giói còn có: cao nguyên Mông cổ
diện tích 2 triệu km^ cao nguyên Dêhan - Ân Độ diện tích cũng 2 triệu
km^ cao nguyên Iran ở Tây Á diện tích 2.500.000 km^, độ cao từ 1000 -
2.000m. Cao nguyên Ả Rập rộng 3.500.OOOkm^ độ cao phía Đông sang
thẳng phía Tây từ 200m đến trên lOOOm. Cao nguyên Amazôn ở Nam
Mỹ diện tích 5 triệu km^ gấp 2 lần cao nguyên Thanh Tạng, là cao
nguyên rộng nhất thế giói.
Cao nguyên có độ cao so với mực nước biển sẽ chịu nhiều bức xạ của
mặt tròi, thòi gian bị chiếu dài. Tên gọi "Nhật Quang Thành" của Thành
Lạp Tát trên cao nguyên Thanh Tạng cũng chính là xuất phát từ nguyên
nhân trên. Không khí trên vùng cao nguyên tương đối loãng, khí áp
-45 -
