Page 128 - Làng Khoa Bảng

chuôt nhan sắc, mong chiếm được tình yêu của vua
mà quan tâm đến hết thảy mọi công việc trong triều
đình. Ý Lan khổ công học hỏi, miệt mài đọc sách,
nghiền ngẫm nghĩa sách nên chỉ trong một thời gian
ngắn, m ọi người đều kinh ngạc trước sự hiểu biết
uyên thâm về nhiều m ặt của Ỷ Lan. Triều thần khâm
phục Ỷ Lan là người có tài. Một lần, vua Lý Thánh
Tông hỏi Ỷ Lan về kế trị nước, Ỷ Lan tâu: "Muốn nước
giàu dân mạnh, điều hệ trọng là biết nghe lời can gián
của đâ'ng trung thần. Lời nói ngay nghe chướng tai
nhưng có lợi cho việc làm. Thuốc đắng uống khó chịu
nhưng chữa được bệnh. Điều hệ trọng thứ hai là phải
xem quyền hành là một thứ đáng sỢ. Quyền lực và
danh vọng thường làm thay đổi con người. Tự mình tu
đức để giáo hóa dân thì sâu hơn mệnh lệnh, dân bắt
chước người trên thì nhanh hơn pháp luật. Nước muốn
mạnh, Hoàng đế còn phải nhân từ với muôn dân. Phàm
xoay cái thế thiên hạ ở nhân chứ không phải ở bạo.
Hội đủ những điều ấy, nước Đại Việt sẽ vô địch."

Nghe Ỷ Lan tâu, vua phục lắm. Bởi thế, năm 1069,
vua Lý Thánh Tông thân cầm quân đi đánh giặc, đã
trao quyền nhiếp chmh cho Ỷ Lan. Cũng ngay năm
ấy, nước Đại Việt không may bị lụt lớn, mùa màng
thâT bát, nhiều nơi sinh loạn. Nhưng nhờ có kế sách
trị nước đúng đắn, quyết đoán táo bạo, loạn lạc đã
được dẹp yên, dân đói đã được cứu sống. Cảm cái ơn
ấy, cũng là cách suy tôn một tài năng, nhân dân đã
tôn thờ Ỷ Lan là Quan Âm Nữ. Vua đánh giặc lâu
không thắng, bèn trao quyền binh cho Lý Thường
Kiệt, đem một cánh quân nhỏ quay về. Đến châu Cư

127