Page 72 - Đinh Tiên Hoàng

của Thái hậu họ Dương với Lê Hoàn. Vì thế, mới có đền
thờ Dương Thị bên cạnh vua Đinh (Đinh Tiên Hoàng), vua
Lê (Lê Hoàn).
Tuy nhiên, các sử gia phong kiến vẫn có cái nhìn
nghiêm khắc hơn. Chính sử ghi: "Nhà vua (Lê Hoàn) nhân
trong triều xảy ra tai nạn mà lấy được nước, đánh đuổi giặc
ngoại xâm mà vỗ yên nhân dân, trong nước yên ổn, Bắc
Nam được vô sự, song đạo tam cương không đúng đắn,
quan hệ giữa vợ chồng, cha con, vua tôi đều chẳng ra gì,
cho nên con cháu lục đục vói nhau đến nỗi mất nước, đâu
phải là chuyện không may".
Hơn thế, nhận định về cái chết của cha con vua Đinh,
Ngô Thì Sỹ cho rằng Đỗ Thích không phải là ngưòi gây
nên khi ông viết: "Thời xưa binh quyền không để riêng
một người nắm.... Việc nước, việc cung cấm nơi khinh nơi
trọng chế ngự lẫn nhau. Họ Đinh đặt binh chế chỉ có 10
đạo, trao cả cho Đại Hành. Ngoài 10 đạo ấy ra, hình như
không còn toán quân nào nữa. Các người như Đinh Điền,
Nguyễn Bặc làm đại thần mà không dự binh quyền, dẫu
ôm ấp chí trung thành cũng không sao ngăn được xu
hướng của thế lấn ấy. Nhưng vẫn còn tập hợp những
người cùng chí hướng, định đưa quân ô hợp chống với
quân của thân đạo, có lẽ cũng là để tỏ cái nghĩa khí của
mình mà thôi. Lẽ nào không biết việc ấy khó thành mà chỉ
thử một lần để cầu may sao? Hơn nữa tôi nghe rằng, danh
nghĩa không đúng đắn thì lời nói không xuôi, lòi nói
không xuôi thì việc không thành. Bấy giờ Hoàn có ý cướp
ngôi vua nhưng hình tích thì chưa lộ, Dương Hậu tuy
ngầm cấu kết với Hoàn nhưng tội chưa rõ ràng. Vua nhỏ
còn ở ngôi trên, Hoàn đương làm nhiếp chính, bọn Điền,

73