Page 70 - Đinh Tiên Hoàng

tiền Lê. Tuy nhiên cái chết của cha con vua Đinh vẫn khiến
hậu thế tốn rất nhiều giấy mực để bàn luận.
Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: "Đế vương dấy nghiệp không ai
không nhờ ở trời. Nhưng thánh nhân không cậy có mệnh trời mà
làm hết phận sự của mình. Việc đã thành, lại càng lo nghĩ đề
phòng. Sửa sang lễ nhạc hình án chính sự là để phòng giữ lòng
người. Đặt nhiều lần cửa, đánh hiệu canh là đề phòng kẻ hung
bạo. Bởi vì lòng dục không cùng, việc đời không bến, không thể
không đề phòng trước... Cho nên Tiên Hoàng không được trọn
đời là do chưa làm hết việc người, không phải mệnh trời không
giúp. Cũng vì vua không giữ được trọn đời khiến cho cái thuyết
sấm đồ đắc thắng, đời sau không thể không bị mê hoặc vì điều đó".
Sử thần Ngô Thì Sỹ bàn: "Đinh Tiên Hoàng S y lên từ nơi
hang động, những người giúp vua lúc ấy như Đinh Điền,
Nguyễn Bặc đều là hàng vũ phu cứng nhắc không biết phương
pháp trị dân giữ nước, không biết nghiên cứu văn chương nghi lễ
đời xưa, khiến cho vua của họ chết không chính đáng, không có
miếu hiệu đẹp.... Không can ngăn việc bỏ con trưởng lập con thứ,
không biết mưu tính lo trước phòng xa. Khi cái loạn đã thành thì
bề tôi cường quyền cướp ngôi là có nguyên nhân sâu xa từ trước
đấy. Lúc mới nảy mầm thì không nhổ (sau lớn rồi) thì rìu búa
cũng chẳng làm gì được!..."
Sau khi hai cha con vua Đinh mất, Đinh Toàn được
đưa lên ngôi. Vua còn quá nhỏ tuổi mà Hoàng thái hậu
Dương Thị không đủ sức nhiếp chính nên Thập đạo
tướng quân Lê Hoàn tự xưng là Phó vương, đứng ra
nhiếp chính thay vua. Nghe tin này, Nguyễn Bặc, Phạm
Hạp và Đinh Điền đều có bụng ngờ Lê Hoàn sẽ tiếm
ngôi. Nguyễn Bặc nói:

71