Page 646 - Di Tích Lịch Sử

Văn x ư ơ n g C ác nằm ngay bên phải lối vào khu di tích, hai bên có hai khẩu thẩn
công. Những khẩu súng cổ này từ năm 1921 đã được đặt tại cầu tàu (trước viện Bảo tàng
Vĩnh Long hiện nay), năm 1937 mới mang tới Văn Thánh Miếu và năm 1960 được đặt
uy nghi trên bệ xây. Văn Xương Các trước kia là Thơ lầu, chỉ với nền đất, cột gỗ mái ngói
nhưng có hai tầng. Tầng trên để tàng trữ văn thơ, chính giữa là bàn thờ ba vị thiên đế
trông coi vế văn học. Tầng dưới là nơi nghỉ ngơi cho khách đến cúng tế Khổng Tử, và nơi
bình văn luận võ của các quan đại thần. Năm 1914, Thơ lẩu được trùng tu với nền gạch,
cột gỗ căm xe, mái lợp ngói ống, tẩng trên treo biển Văn Xương Các (Gác thờ ba vị Van
Xương đế quân), tầng dưới treo biển Tụy Văn Lâu (Lầu nhóm văn nhân). Văn tài của cụ
Phan Thanh Giản dổi dào và đa dạng, còn lưu truyển nhiều tác phẩm giá trị như Lương
Khê Thi Thảo, Lương Khê Văn Thảo, Thanh Thi Tập, Tây Phù Nhựt Ký, ước Phu Thi Tập,
Minh Mạng Chí Yếu, Việt Sử Thông Giám Cương Mục,...
Sinh thời, cụ Phan Thanh Giản là vị quan đại thần khiêm tốn, cương trực, hiếu
nghĩa, liêm khiết và thương dân. Tháng 6/1867, Pháp tấn công ba tỉnh miền Tây Nam
Bộ, tình thế bắt buộc phải giao thành, cụ đã nhịn đói 17 ngày rồi uống thuốc độc tuẫn
tiết sau khi dặn dò con cháu không hợp tác với Pháp. Nhân dân nhiểu nơi, từ Bến Tre
tới Vĩnh Long, Gia Định, Biên Hoà, Sông Bé,... đã lập miếu thờ cụ. Đổng liêu và trí sĩ
khắp ba miến đều có thơ văn phúng điếu.
Đặc biệt, bài thơ Khóc cụ Phan của nhà thơ yêu nước Nguyễn Đình Chiểu đã nói
lên lòng trung hiếu và tâm sự u uất của cụ. Năm 1929, vua Khải Định ban sắc phong
thẩn cho cụ tại Thủ Dầu Một - Sông Bé. Năm 1933, sau khi vua Bảo Đại ban sắc tái
phong cho cụ là Đoan Túc Dực Bảo Trung Hưng Tôn Thẩn thì ở tầng dưới Thơ lầu đặt
thêm biển đê' Phan Thanh Giản thẩn miếu bằng chữ quốc ngữ. Từ đó tới nay, trên lầu
vẫn thờ ba vị Văn xương đế quân và tầng dưới có 5 bàn thờ. Chính giữa, trong cùng là
bàn thờ cụ Phan với ảnh do họa sĩ Phillippe Trân vẽ, hai bên có hai câu liễn:
Công cái tam triều cảnh cảnh điển mô chiêu á thánh
Đức thùy bách tánh dương dương tiết liệt sắc phong thẩn
(Công khó khắp ba trào chói chói điển mô so bậc thánh
Đức dày gieo trăm họ hây hây tiết liệt đáng phong thần).
Trước mặt cụ Phan là bàn thờ cụ Võ Trường Toản. Gian trái thờ các đại thẩn cựu
trào, gian phải thờ các minh bang, tổng xã, gian sau thờ các hiển nhân, hương chức và
từ có công với hai ngôi đển.
Kế bên Văn Xương Các là khu nhà trù, nhà tiệc.
Tại Văn Xương Các, mỗi năm có hai lễ cúng tế: Lễ giỗ cụ Phan Thanh Giản vào
ngày 4 và 5 tháng 7 âm lịch. Lễ truy điệu chung các quan quân cựu trào có công và bỏ
mình vì tổ quốc vào ngày 12 và 13 tháng 10 âm lịch.
Với những giá trị văn hoá truyển thống còn lưu giữ được, "Văn Tháiứi Miếu Vĩnh Long
đã được Bộ Văn hoá - Thông tin ra Quyết định số 0557/QĐ ngày 25/3/1991 công nhận là
Di tích Lịch sử - "Văn hoá cấp Quốc gia. Nhân dân Vĩnh Long và các vùng lân cận hàng năm
vào các ngày cúng lễ đểu tể tựu vể rất đông. Du khách trong và ngoài nước khi đến với Vĩnh
Long cũng không thể bỏ qua công trình ván hoá lịch sử đầy giá trị này.

M ô t » ò bi ticVi lỊcli 51^ - VẰM VioẢ Việt N A m
( 655 >