Page 605 - Di Tích Lịch Sử

Toàn khu vực Ba Hòn có đến hàng chục hang lớn nhỏ (còn gọi là lò ảng). Các
hang này đếu do các tảng đá tự nhiên ghép lại, liên thông nhau rất hiểm trở trổ ra tận
biển. Vì thế, trong chiến tranh, nơi đầy được chọn là trạm dừng chân dưỡng quân, nơi
tiếp đón cán bộ cách mạng từ Trung ương vào để đưa về vùng căn cứ u Minh Thượng
thông qua tuyến đường IC từ kênh Vĩnh Tế. Lịch sử đã ghi nhận, trong 21 năm chống
Mỹ cứu nước, xứ hang hòn nhỏ bé này đã hứng chịu hàng ngàn tấn bom đạn, chất hoá
học khai hoang của quân thù. Cán bộ, chiến sĩ và nhân dần xâ Thổ Sơn anh hùng đã
anh dũng đánh trả hơn 300 cuộc càng quét quy mô lớn của địch. Những năm ác liệt
nhất, Hòn Đất được xem là pháo đài của lòng kiên trung, ý chí bất khuất của những
chiến sĩ cách mạng trong mưa bom, bão đạn.
Đáu năm 1961, Mỹ tiến hành chiến lược “chiến tranh đặc biệt”, sử dụng các biện
pháp quân sự như: trực thăng vận, thiết xa vận,... nhằm bình định miền Nam trong
vòng 18 tháng. Địch lập quận Kiên Lương, gọi xã Thổ Sơn là Tín Đạo, dồn dân Hòn
Đất, Hòn Me xuống khu vực khống chế và tăng cường một đại đội đóng quân dã ngoại
nhằm kềm kẹp và xóa sổ địa chỉ cách mạng trọng yếu Ba Hòn.
Phát hiện một số đơn vị của ta đang trú quân tại vùng Ba Hòn, ngày 29/12/1961,
tiểu khu Rạch Giá huy động một số đơn vị quân chủ lực, bảo an và bọn “thanh niên
cộng hoà” mở cuộc hành quần với quy mô lớn. Khi địch vừa đến, du kích xã, ấp, địa
phương quân đã chặn đánh, nhưng địch người đông, thế mạnh, lực lượng của ta lần
lượt rút vào Hòn Đất trú ẩn. Sau khi dùng hỏa lực tấn công nhiểu ngày liền, địch dùng
rơm, rạ, vôi bột, đổ thêm xăng đốt ở miệng hang. Trong khi đó, ta hết lương thực, nên
không thể cầm cự, nên phải tìm đường rút lui. Trong trận này, chị Phan Thị Ràng (chị
Sứ trong tác phẩm Hòn Đất của nhà văn Anh Đức) đang làm nhiệm vụ Trưởng ban
Thanh vận của huyện đã lọt ổ phục kích và rơi vào tay địch. Chị sinh năm 1937, bí
danh Tư Phùng, tham gia cách mạng từ năm 1950. Chị đã trải qua nhiều hoạt động
như trinh sát, phụ trách công tác thanh vận, giao liên ở một số nơi như ở An Giang,
Kiên Lương (Kiên Giang). Đêm 8 rạng ngày 9/1/1962 chị bị địch bắt khi trên đường
đi làm nhiệm vụ. Kiên trung với Thổ Sơn, với Hòn Đất quê hương và các đồng đội, dù
bị tra tấn hết sức dã man nhưng chị vẫn giữ vững khí tiết không chịu đầu hàng. Chị
đã hi sinh lúc 1 giờ ngày 9/1/1962 khi vừa bước qua tuổi 25 dưới gốc xoài tại xã Thổ
Sơn (nay là khu di tích). Ngày 20/12/1994, chị Phan Thị Ràng được Chủ tịch nước truy
tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.
Hơn 1000 người con nơi đầy đã ngã xuống trên mảnh đất này. Lịch sử còn ghi mãi
trận đánh 79 ngày đêm (năm 1969) và 132 ngày đêm (từ 6/1/1971 đến ngày 17/5/1971)
ở Hòn Đất, Hòn Me. Hoà bình lập lại, ngay tại Hòn Đất, một ngôi trường đã được mang
tên trường THPT Phan Thị Ràng. Lớp lớp thế hệ học sinh Thổ Sơn, Hòn Đất trong hành
trang đến trường, còn có thêm những trang sử hào hùng của quê hương.
Hai bên mộ chị Sứ, lệch vê' phía sau là hai hàng bia đá để danh của 960 vị liệt sĩ
đã ngã xuống cho vùng đất Ba Hòn, như một vòng tay lớn của đồng đội cùng che chở
cho ngôi mộ. Sừng sững giữa hai hàng bia đá là tượng đài Chiến thắng, biểu trưng cho
tinh thần đoàn kết đấu tranh của quân và dân Hòn Đất. Trải rộng phía trước mộ là một

Một 5ố &i ticll ÍỊcVl sử - VÃM tioÁ Việt N aw
c 6 1 4 >