Page 465 - Di Tích Lịch Sử

Những nhà hoạt động cách mạng nổi tiếng của Đảng ta trong những năm đẩu
thành lập Đảng đã từng bị giam giữ ở Nhà ngục Kon Tum có Hồ Tùng Mậu, Đặng Thái
Thuyến, Nguyễn Huy Lung, Trịnh Quang Xuân, Võ Trọng Bành, Ngô Đức Đệ, Trương
Quang Trọng, Lê Văn Hiến, Nguyễn Hoàn, Trẩn Hữu Dương, Lê Trọng Kha, Võ Am...
Trên 500 lượt tù chính trị đã bị giam cẩm nơi đây và hơn một nửa trong số đó đã bỏ
mạng trong lao tù hoặc vùi thầy dọc đường 14 khi bọn địch cưỡng bức đi làm đường.
Đưa người tù chính trị lên chốn rừng thiêng nước độc, cưỡng bức tù nhân đi lao động
khổ sai làm đường 14, âm mưu thâm độc của bọn giặc là vừa cách li được tù chính trị
với phong trào cách mạng ở miến xuôi, đồng thời lợi dụng lam sơn chướng khí, lao
động khổ sai, ăn uống kham khổ để giết dẩn giết mòn người tù. Chỉ trong 6 tháng tính
từ tháng 12/1930 đến tháng 6/1931 đã có 170 người tù bỏ mạng nơi đầy.
Ngày 25/9/1930, khi điểu kiện đã chín muối, một cuộc họp bí mật ngay trong Nhà
ngục Kon Tum đã được tổ chức để tuyên bố thành lập Chi bộ Cộng sản. Đây là Chi
bộ Đảng đẩu tiên của tỉnh Kon Tum, thường gọi là chi bộ Binh. Sau khi Chi bộ Binh
được thành lập, phong trào yêu nước được các đảng viên vận động và phát triển mạnh
cơ sở cách mạng ra bên ngoài để đến năm 1931, một Chi bộ cộng sản nữa ở ngoài nhà
ngục được thành lập, gọi là Chi bộ đường phố, từ đây mở ra một giai đoạn mới phát
triển mạnh mẽ của phong trào yêu nước ở Kon Tum, có Đảng Cộng sản lãnh đạo.
Ngục Kon Tum - nơi ra đời Chi bộ Đảng đầu tiên của Đảng bộ tỉnh Kon Tum, cũng là
nơi ghi dấu tội ác dã man của kẻ thù, nơi hiển hiện khí phách hiên ngang của những
người cộng sản.
Tiêu biểu nhất trong các hoạt động cách mạng diễn ra tại Nhà ngục Kon Tum
sau khi chi bộ Đảng được thành lập chính là cuộc đấu tranh chống ép người tù làm
khổ sai. Sau 6 tháng khổ sai làm đường 14, vừa trở lại Nhà ngục Kon Tum, thực dân
Pháp lại âm mưu tiếp tục bức tù nhân đi làm đường ở trên Đắk Sút, Đắk Pao (huyện
Đắk Glei hiện nay). Đầy chính là thời điểm xuất hiện các cuộc đấu tranh quyết liệt
của tù nhân chính trị phản đối thực dân Pháp. Tù nhân ở Lao Ngoài kiên quyết phản
đối, thà chết tại chỗ không đi làm đường nữa và bị bọn cai ngục khủng bố dã man.
Bọn lính thực dân đã xả súng vào nhà ngục, chỉ trong vài phút đã bắn chết 8 người,
bắn bị thương 8 người trong số 40 người tham gia cuộc đấu tranh. Khi nghe tin bọn
giặc dã man nổ súng tàn sát anh em Lao Ngoài, để ủng hộ bạn tù Lao Ngoài, 200 tù
nhân Lao Trong tổ chức tuyệt thực bắt đẩu từ ngày 12 đến 16/12/1931 để đấu tranh,
phản đối đi làm đường ở Đắk Pét, Đắk Pao. Trưa ngày 16/12/1931, lính coi ngục đã
tiến vào Lao Trong, tiếp tục đàn áp cuộc đấu tranh của tù nhân tại đây, xả súng bẳn
giết làm 7 người chết, 7 người bị thương. Để che đậy chính sách vô nhân đạo và tẩy
sạch dấu vết cuộc đấu tranh của các chiến sĩ cách mạng, tháng 12/1935, nhà ngục
được lệnh đóng cửa.
Tuy đều bị đàn áp đẫm máu, song “Cuộc đấu tranh lưu huyết” và “Cuộc đấu tranh
tuyệt thực” của những người tù chính trị ở Nhà ngục Kon Tum đã thể hiện sự phản
kháng mãnh liệt của những người con trung hiếu dám xả thần vì nước, “Lấy máu tỏ
can trường” chống lại chế độ hà khắc của nhà tù thực dán, thể hiện lòng yêu nước, ý

Một số &i ticVt lịcVi fừ - VẲM VioÁ Việt N A m
c 4 7 2 >