Page 458 - Di Tích Lịch Sử

binh mã hùng mạnh, năm 1773, nghĩa quân Tây Sơn tiến quân đánh vùng hạ đạo, giải
phóng phủ Quy Nhơn, rồi phủ Quảng Ngãi, sau đó cùng nhân dân đánh tan 29 vạn
quân xâm lược Mãn Thanh vào năm 1789.
Theo những tài liệu và dấu tích còn lưu lại, có thể phác họa Di tích Tây Sơn
Thượng đạo gồm ba vòng, tập trung chủ yếu tại thị xã An Khê ngày nay. Thôn An Lũy
là vòng phòng thủ trung tầm, nơi đóng chỉ huy sở của nghĩa quân, nơi tập trung binh
lính, sinh hoạt ăn ở và rèn binh, tập trận. Chỉ huy sở được xây dựng rất kiên cố gốm
An Khê đình (đình Trong) và An Khê trường (đình Ngoài), xung quanh được bao bọc
bằng thành cao, lũy dày.
Hiện nay, đến thăm Khu di tích Tây Sơn Thượng đạo thuộc thị xã An Khê, du
khách có thể thăm quan, thắp hương tưởng niệm và cẩu mong sự an bình tại một số
các di tích như:
Miếu Xà (theo sử sách, trên đường ra trận, khi đến đoạn đường trên thì gặp con
rắn, Nguyễn Huệ đã giết con rắn lấy máu bôi lên lá cờ, sau này nhân dân xây dựng
miếu thờ gọi là Miếu Xà) ở Tây Sơn Thượng đạo bên Quốc lộ 19.
An Khê đình: Theo tài liệu hiện có và các bô lão thuộc các họ tộc khẳng định là
“tiển hiển” ở An Luỹ (tức ấp Tây Sơn nhất), An Khê đình được xây dựng từ rất lâu
đời, toạ lạc trên mảnh đất vốn là nơi đặt sở chỉ huy, cạnh luỹ An Bảo - trung tâm
đốn trại của nghĩa quân Tây Sơn. Nguyên thuỷ, đình được làm bằng tranh, tre, vách
đất. Sau một lẩn đình bị cháy, nhân dân địa phương dựng lại đình trên nển đất cũ.
Qua thời gian, An Khê đình đã nhiểu lần được trùng tu, tôn tạo để có diện mạo đình
như ngày nay.
An Khê đình có mặt nền hình chữ nhật, lợp ngói ấm - dương, cột kèo, xiêng
trinh được dựng bằng gỗ quý. Dáng các vì kèo mô phỏng mình, đầu rổng khá mềm
mại nhưng vững chãi. Bên trong có 09 bàn thờ, phân biệt rõ ràng phẩn Tiền đường và
Hậu tẩm. Điểm đặc biệt của An Khê đình so với các ngôi đình khác ở chỗ, phía trước
sân đình, bên tay phải (theo hướng đình) có 03 am thờ thẳng hàng theo hướng Bắc -
Nam. Các am này có lối kiến trúc đơn giản, nhưng hoà quyện cả hai phong cách kiến
trúc truyền thống của người Kinh và người Ba Na. Phần trụ mang dáng dấp nhà sàn
Ba Na, phần am (vách, mái) mang hình ảnh thu nhỏ ngôi nhà có chái của người Kinh.
Các am biểu thị sự hoà quyện bền vững tinh thần đoàn kết dân tộc vốn có từ lâu đời,
nhất là sự đoàn kết, gắn bó dân tộc ấy xuất hiện khá rõ nét trong phong trào nông dân
Tây Sơn ở thế kỉ XVIII. Trong tâm thức, ý niệm sâu xa của nhân dân địa phương đầy là
nơi tưởng nhớ, ngưỡng vọng Tam kiệt nhà Tây Sơn vốn đã nếm mật, nằm gai ở mảnh
đất này, trong buổi đầu tụ nghĩa. Bóng dáng của khu rừng nguyên sinh vẫn còn hiện
hữu ở không gian An Khê đình với gốc đa hàng mấy trăm năm tuổi, những cây ké, cây
muổng, bằng lăng trắng... quanh năm toả bóng mát, tạo cho không gian ngôi đình uy
nghiêm, trầm mặc và linh thiêng hơn.
An Khê trường: An Khê trường cách An Khê đình hơn 350m vể hướng tây, xây
dựng sau An Khê đình. Theo các bô lão trong vùng, An Khê trường xây dựng nhằm
tạo ra không gian rộng lớn hơn nhằm tổ chức các hoạt động lễ - hội. An Khê trường

Môt tồ tìcVi lịcti tử - VĂM VioẢ Vỉểt 'N akm
( 4 « 5 )