Page 449 - Di Tích Lịch Sử

thực dần Pháp xâm lược đối với nhân dân Việt Nam còn tổn tại trên quê hương Đắk
Nông nhưng cũng là địa chỉ đỏ phản ánh ý chí đấu tranh kiên cường, bất khuất của các
chiến sĩ cách mạng, dù bị kẻ địch tra tấn dã man vẫn hiên ngang khí tiết kiên trung.
Nhà ngục Đắk Mil gồm 9 gian, vách gỗ, mái lợp tranh, xung quanh là hàng rào
dây thép gai, bên trong có 2 dãy sàn gỗ làm chỗ ngủ cho tù nhân, có cùm chân, xiểng
tay. Từ năm 1940 đến 1943, thực dân Pháp đã giam giữ hàng trăm lượt chiến sĩ cộng
sản từ nhà đày Buôn Ma Thuật đưa lên. Đẩu tháng 11/1941, đoàn tù đầu tiên bị đày
tới ngục Đắk Mil gồm 45 tù nhân, sau đó có thời điểm chúng giam giữ 120 người cùng
một lúc. Tại đây, thực dần Pháp đã thực hiện một chế độ lao tù hết sức khắc nghiệt và
tàn bạo, mỗi tù nhân chỉ được phát một mảnh chăn mỏng, một chiếc chiếu và một bát
cơm mỗi ngày. Hằng ngày, tù nhân phải đi lao dịch nặng nể như đào đất, đóng gạch,
làm đường... Khi đi làm, người tù bị xiềng tay chân và bị lính canh gác chặt chẽ, tối
phải ngủ trong tư thế bị cùm.
Ngay sau khi bị đày tới Ngục Đắk Mil, các tù nhân đã lựa chọn và bẩu ra Ban chỉ
đạo đầu tiên của nhà ngục gồm các đồng chí Trần Văn Quang, Nguyễn Tạo, Kinh, Hoà,
Trinh, Bửu, Toàn... đồng thời để ra chủ trương trong giai đoạn này là nhanh chóng
chuẩn bị chiến đấu, chống đàn áp, bảo vệ quyển lợi của tù nhân và tổ chức vượt ngục.
Đầu năm 1942, tù nhân đấu tranh thắng lợi, tổ chức được Tết đẩu tiên ở nhà ngục, đòi
hỏi được nghỉ 3 ngày, được diễn tuồng, ngâm thơ, đánh cờ tướng và trang trí câu đối Tết.
Cuối tháng 6/1942, tù nhân Ngục Đắk Mil thành công trong việc phá lò gạch của
địch, 38.000/40.000 viên gạch ra lò bị hỏng, góp phần phá vỡ kế hoạch mở rộng nhà
ngục của địch.
Năm 1943, một chi bộ cộng sản được thành lập trong Ngục Đắk Mil do đổng chí
Nguyễn Tạo làm Bí thư. Có thể nói, từ đây, cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của
nhân dằn các dân tộc trên địa bàn tỉnh Đắk Nông đã chịu ảnh hưởng và có sự lãnh
đạo của Đảng Cộng sản.
Chi bộ cộng sản trong nhà ngục Đắk Mil đã tổ chức nhiều cuộc đấu tranh kiên
cường chống chế độ hà khắc, chống đàn áp, giữ vững khí tiết người cộng sản. Tháng
3/1943, các đông chí Nguyễn Tạo, Trương Vân Lĩnh, Chu Huệ, Trần Ngọc Oánh đã tổ
chức vượt ngục thành công. Cuộc vượt ngục thứ hai do các đổng chí Nguyễn Khải, Trấn
Tống, Nhân cũng được tổ chức thành công bằng cách lợi dụng sơ hở của địch, trốn vào
bổn đi lấy nước. Tuy nhiên, sau đó, vào tháng 6/1943 địch đã bắt và bắn chết 4 tù nhân
đẩy xe đi lấy nước là Hãng, Mai, Diệp, Liễn để khủng bố tù nhân và ngăn chặn các vụ
vượt ngục tiếp theo.
Không khuất phục được ý chí kiên cường của những người tù cộng sản, không
thực hiện được âm mưu xây dựng kiên cố và mở rộng nhà tù, cuối năm 1943, thực dân
Pháp phải chuyển toàn bộ số tù nhân ở ngục Đắk Mil vế lại nhà đày Buôn Mê Thuột
và cho phá hủy ngục Đắk Mil.
Gần ba năm tổn tại, ngục Đắk Mil đã từng là nơi giam giữ một số chiến sĩ cách
mạng ưu tú như: Đ/c Nguyễn Tạo - Nguyên Tổng Cục trưởng Tổng cục Lâm Nghiệp;
Đ/c Hoàng Anh - Nguyên Bộ trưởng Bộ Tài chính; Đ/c Võ Bẩm - Thiếu tướng,

Một *ố t>i ticVi lỊcVi sử - VÂM V)0Á Việt N *m

C 4 5 6 >