Page 431 - Di Tích Lịch Sử

của thực dần Pháp. Nhà đày Buôn Ma Thuột xây dựng trên diện tích gẩn 2ha, với
4 bức tường bao quanh cao 4m, dày 40cm, 4 góc đều có vọng gác và có lính canh
24/24 giờ. Phía trong có 6 dãy lao tập thể giam giữ tù nhân, bên cạnh cổng chính ở
phía nam là dãy xà lim giam giữ tù chính trị thực dân Pháp cho là nguy hiểm. Ngoài
ra còn có nhà xưởng, bàn giấy, nhà kho và bếp ăn. Đây là kiểu bố trí nhà tù truyền
thống của thực dân Pháp. Cách bố trí Nhà đày khép kín vừa tận dụng được mặt
bằng, vừa giám sát tù nhân một cách hiệu quả nhất. Trong quá trình xây dựng, Nhà
đày có thay đổi chút ít so với bản thiết kế ban đầu. Lúc đẩu Nhà đày chưa được làm
kiên cố: khung nhà bằng gỗ, tường làm bằng cốt tre đắp đất trộn rơm, lớp vỏ ngoài
trát bằng xi măng mỏng, mái lợp lá. Tuy nhiên, do số lượng tù nhân chuyển lên ngày
càng nhiều, Khâm sứ Trung Kì Sa-ten phản đối việc dùng thanh tre để làm nhà và
tường đất cốt tre để xây dựng nhà giam. VỊ quan khâm sứ này cho rằng những vật
liệu đó không thích hợp với một nhà tù nói chung và càng không thích hỢp với một
nhà đày kiên cố. Đến cuối tháng 11/1931, việc xây dựng kiên cố nhà đày đã hoàn
thành. Các nhà giam đểu được xây tường gạch, mái lợp ngói. Khi số tù nhân tăng
cao, đã có một số tù nhân tổ chức vượt ngục thì nhà tù được gia cố chắc chắn thêm.
Sau Cách mạng tháng Tám, thực dân Pháp tiếp tục xâm lược Việt Nam lẩn thứ
hai và tiếp tục sử dụng lại nhà đày Buôn Ma Thuật để phục vụ cho cuộc xầm lược.
Năm 1954, chiến thắng Điện Biên Phủ đã kết thúc thắng lợi 9 năm kháng chiến
chống Pháp. Tuy nhiên, sau khi đế quốc Mỹ can thiệp vào chiến tranh ở Việt Nam,
nhà đày Buôn Ma Thuột lại tiếp tục được sử dụng và có một số thay đổi để phù hợp
với tình hình mới. Tuy nhiên, so với thực dân Pháp, đế quốc Mỹ đã thay đổi một số
điểm trong nhà đày như: xây thêm một bức tường ngăn đôi Nhà đày, một bên làm
trung tâm cải huấn và một bên làm kho quân nhu và mở hai cổng mới ở phía tầy của
nhà đày, đồng thời chúng còn xây thêm nhà Quốc thái dân an, nhà Nguyện, phòng
biệt giam, nhà lao nữ...
Nhà đày Buôn Ma Thuột được nhiểu người biết đến không phải vì kết cấu kiến
trúc, không phải vì đòn roi tra tấn tàn bạo của kẻ thù mà ở phong trào đấu tranh
anh dũng của các thế hệ tù nhân chính trị nơi đây. Nhà đày là nơi giam giữ nhiểu
chiến sĩ yêu nước, là môi trường rèn luyện cho biết bao thế hệ cách mạng. Nhiểu
người vê' sau đảm nhận những vị trí quan trọng của Đảng, Nhà nước và Quân đội
như các đồng chí Võ Chí Công, Phan Đăng Lưu, Hổ Tùng Mậu, Nguyễn Chí Thanh,
Tố Hữu... Nhà đày Buôn Ma Thuột là một trong những nơi ươm mầm cho hạt giống
cách mạng ở Đắk Lắk. Tại đây, vào cuối năm 1940, nhờ sự giúp đỡ của y tá nhà đày
là Y Som Niê, chi bộ Đảng đẩu tiên của những người cộng sản bị giam cầm ở nơi
đây đã chính thức được thành lập. Chi bộ có 10 đồng chí là những hạt nhân trung
kiên của cách mạng bị thực dân Pháp liệt vào những phần tử “đặc biệt nguy hiểm”.
Chi bộ đã để ra 6 nội dung hành động cơ bản trong đó có những nhiệm vụ như: lãnh
đạo giáo dục đảng viên, cán bộ giữ vững tinh thần đấu tranh trong tù, mở lớp huấn
luyện lí luận chính trị, quần sự, văn hoá... nhằm đào tạo và chuẩn bị lực lượng cán
bộ lãnh đạo phong trào quẩn chúng khi thoát khỏi cảnh lao tù; tổ chức bắt mối liên

Một số &i tícVt lịcVi sừ - VÀM tioÁ Việt N A m
C 4 3 8 >